"Gdziekolwiek cię poślą, pójdziesz…"

- wystawa poświęcona kapelanom wojskowym ofiarom zbrodni katyńskiej.

Piła, 17 czerwca 2023 roku, godzina 12.00, (sobota)

hol dworca PKP w Pile, ulica Zygmunta Starego 1.

Po otwarciu wystawy, zapraszamy na spotkanie do dworcowej kawiarni z Panem Łukaszem Stefaniakiem - Prezesem Stowarzyszenia Pamięć Kapelanów Katyńskich.

Organizatorzy: Stowarzyszenie Pamięć Kapelanów Katyńskich, PKP, Wojskowy Instytut Wydawniczy, Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA.

Patronat honorowy: Pan Mariusz Błaszczak - wicepremier, Minister Obrony Narodowej, Pan Michał Zieliński - Wojewoda wielkopolski.

Mecensa kultury: Pan Dominique Lejeune, prezes D.M.-Pol.

Pomoc i wsparcie uzyskaliśmy od: Księdza Dziekana Ryszarda Ryngwelskiego, Pana Jarosława Owczarka, Pana Dariusza Peruckiego, Pani Małgorzaty Modrak, Pana Tomasza Wieczorka, Pana Adama Dopierały, oraz podopiecznych Stowarzyszenie Monar Markot i pracowników spółki D.M.-Pol.

Więcej informacji: Artur Łazowy, Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA, tel. 601970679, Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

Zaproszenie!

W imieniu Pana Łukasza Stefaniaka, Prezesa Stowarzyszenia Pamięć Kapelanów Katyńskich oraz w imieniu Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych EFFATA, proszę przyjąć zaproszenie oraz patronat i organizacji w Pile wystawy pt. "Gdziekolwiek cię poślą, pójdziesz…" - wystawa poświęcona kapelanom wojskowym ofiarom zbrodni katyńskiej.

Wernisaż oraz spotkanie z Panem Łukaszem Stefaniakiem planujemy w dniu 17 czerwca 2023 roku, godzina 12.00, (sobota) na holu dworca PKP w Pile, ulica Zygmunta Starego 1. Po otwarciu wystawy, zapraszamy na spotkanie do dworcowej kawiarni.

Na zdjęciu: Ksiądz kpt. JAN ZIÓŁKOWSKI, kapelan 5 Pułku Piechoty Legionów, spowiada śmiertelnie rannego żołnierza na polu walki pod Żytomierzem (26 kwietnia 1920). Ciało księdza zostało zidentyfikowane podczas ekshumacji w Lesie Katyńskim w 1943.

Wypełnili swoją posługę do końca, byli ze swoimi żołnierzami aż po tragiczny kres ich bojowej drogi – kapelani, oficerowie Wojska Polskiego.

Kapelani Katyńscy - duszpasterze Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej Polskiej, różnych wyznań i religii, którzy we wrześniu 1939 roku dostali się do niewoli sowieckiej razem z żołnierzami. Byli więzieni w obozach w Kozielsku, Ostaszkowie, Starobielsku, gdzie prowadzili tajne posługi religijne dla jeńców. W 1940 roku zostali pomordowani w Katyniu, Twerze, Charkowie oraz w innych miejscach na terytorium ZSRR.

Biogramy 33 kapelanów Wojska Polskiego z lat 1919-1939, zawodowych i rezerwy duszpasterskiej wszystkich wyznań, którzy będąc na froncie wojny obronnej we wrześniu 1939 r. dostali się do niewoli sowieckiej i na wiosnę w 1940 r. jako jeńcy wojenni byli wywiezieni z obozu w Kozielsku, Ostaszkowie Starobielsku i pomordowani w Katyniu, Twerze i Charkowie, opracowano na bazie zbioru danych archiwalnych, którego dysponentem jest Stowarzyszenie Pamięć Kapelanów Katyńskich.

Zbiór materiałów biograficznych, rozproszonych po wielu archiwach oraz aktualizacja danych personalnych, był to efekt zgłoszenia w grudniu 2009 r. przez ówczesny Zarząd Warszawskiej Rodziny Katyńskiej grupy 24 księży kapelanów Wojska Polskiego pomordowanych na wschodzie, na kandydatów do procesu beatyfikacyjnego męczenników wschodu (1918 -1989) z okresu II wojny jako reprezentantów ponad 22 000 ofiar zbrodni katyńskiej, aby tę zbrodnię w przyszłości upamiętniła Stolica Apostolska na wniosek kościoła katolickiego w Polsce poprzez wyniesienie na ołtarze kapelanów męczenników Katynia, Charkowa i Tweru jako błogosławionych Sług Boga.

Z relacji jeńców, ocalonych przed śmiercią w 1940 r. na wschodzie, którzy byli w obozach sowieckich w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, wiadomo, że kapelani Wojska Polskiego będąc w tych obozach, nie zważali na zakazy, w warunkach konspiracji pełnili tajne posługi religijne dla jeńców, a krzepiąc ich na duchu heroicznie bronili wiary katolickiej i wartości ojczyźnianych.

Biogramy kapelanów katyńskich, opracowane w latach 2009-2012 po raz pierwszy z szeroką częścią opisową i obszerną ikonografią opublikowane były w 2013 r. w książce Kapelani Wojska Polskiego pomordowani na wschodzie 1940 - 1941 wydanej przez Oficynę Wydawniczą „Zbroja” z Mińska Mazowieckiego. W roku 2016 został wydany Suplement do tej książki, z materiałami nowymi, które nadeszły po 2013 r. Na podstawie w. w. książki stacja telewizyjna TV Religia wyprodukowała w 2013 r. film dokumentalny pt. Śmierć ich połączyła. Kapelani katyńscy, który miał bardzo duże powodzenie i zdobył II Nagrodę na V Festiwalu Filmów Historycznych Wojskowych. W tym opracowaniu Część A. zawiera biogramy 33 kapelanów katyńskich, natomiast w Części B. zawarto fotografie indywidualne i grupowe z opisami do każdego biogramu. Autorką biogramów 33 kapelanów katyńskich i redaktorem opracowania jest Barbara Tarkowska, Wiceprezes Stowarzyszenia Pamięć Kapelanów Katyńskich, a prywatnie bratanica księdza ppłk Jana Leona Ziółkowskiego, kapelana Wojska Polskiego i Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1919-1939, zamordowanego w Katyniu.

Wolałbym nie znać ich imion i nazwisk. Wolałbym, żeby byli nieznanymi mi kapłanami, którzy spokojnie wykonywali swą posługę przez długie lata kapłaństwa. W pokoju. Stało się inaczej. Zdradzeni o świcie, zabici strzałem w tył głowy, zasypani w dole pogardy.

gdzieś będziesz pogrzebiony,

gdzieś będziesz pochowany,

w ziemi śniegiem usłanej,

w ziemi mocno ubitej,

w nocy niebem przykrytej,

odczłowieczony

– pisała profetycznie inna ofiara katyńskiej zbrodni – Władysław

Sebyła.

Ale o to właśnie chodziło ich oprawcom. Żebyśmy nie znali ich imion, nazwisk i dzieła. Musimy ich znać, pamiętać, wydobywać z niepamięci. To nasz polski obowiązek, to obowiązek publicznych mediów. Dlatego Polskie Radio Rzeszów opowiedziało historię trzydziestu trzech kapelanów katyńskich, którzy wierni Bogu i Ojczyźnie aż do śmierci, dopełnili swej przysięgi Bogu i Ojczyźnie danej. W podzięce i hołdzie dla nich, w jedności z ich bliskimi, spełniamy obowiązek wobec nich i stajemy do apelu.

Przemysław Tejkowski

Prezes Polskiego Radia Rzeszów S.A.

Zaczęło się od książki pana Mariana Szpunara o ks. Andrzeju Niwie i innych kapelanach katyńskich związanych służbą lub urodzeniem z regionem Polski Południowo-Wschodniej, która przypadkiem trafiła w moje ręce. Temat był bliski memu sercu i chciałam nagrać kilka audycji radiowych poświęconych tym postaciom. W listopadzie 2019 r. w kościele garnizonowym w Rzeszowie z inicjatywy Stowarzyszenia „Pamięć Kapelanów Katyńskich” odsłonięto tablicę ku pamięci ośmiu kapelanów wojskowych zamordowanych przez sowieckie NKWD w 1940 roku. To była dodatkowa inspiracja. Zgłosiłam pomysł dyrektor programowej radia, która wyraziła akceptację. Pierwsze audycje „W obliczu Boga ślubuję Ojczyźnie-rzecz o Kapelanach Katyńskich” powstały w kwietniu i maju 2020 roku. Potem było spotkanie z członkami Stowarzyszenia „Pamięć Kapelanów Katyńskich” w Kalwarii Pacławskiej i jego prezesem, panem Łukaszem Stefaniakiem, który poddał pomysł opowiedzenia o wszystkich znanych obecnie kapelanach katyńskich. Kapelani wierni swojemu powołaniu towarzyszyli do końca oficerom zgładzonym w Katyniu i innych miejscach kaźni. Móc opowiedzieć o Nich wszystkich, by dokonać zadośćuczynienia Ich rodzinom za niepamięć jaką Ich objęto. Prezes Polskiego Radia Rzeszów Przemysław Tejkowski wyraził zgodę, a ja mogłam kontynuować pracę. Epidemia Covid-19 niestety uniemożliwiła osobisty kontakt ze świadkami Ich historii, zmuszając do ograniczenia się do relacji telefonicznych. Przy spotkaniu osobistym nawiązuje się bliższy kontakt, otwierają głębsze pokłady wspomnień. Tym razem nie było to możliwe. Poprzez realizację audycji spełniłam marzenie zawsze obecne w moim rodzinnym domu (wujek mojej mamy kpt. Tadeusz Osmolak na rozkaz Stalina zginął w Charkowie), by pamięć o tym tragicznym w historii Polski wydarzeniu, utrwalać wciąż na nowo i na nowo. Tak powstał cykl 33 audycji radiowych, które mogą Państwo odtworzyć z płyty CD umieszczonej na końcu albumu. Dziękuję wszystkim członkom rodzin kapelanów i innym osobom, które podzieliły się swoimi wspomnieniami i informacjami, umożliwiając powstanie tego cyklu audycji.

Anna Leśniewska

dziennikarka Polskiego Radia Rzeszów

Znany jest nam obraz wdzięcznego Samarytanina z Ewangelii św. Łukasza. Jezus uzdrowił dziesięciu, ale tylko jeden – dziękował. Cnota wdzięczności, jako sprawność moralna od starożytności uważana była za drugorzędną. Widzieli to filozofowie: Arystoteles, Cycero, Seneka, św. Augustyn i św. Tomasz z Akwinu. Dziś niestety podobnie wdzięczność jest marginalizowana. A przecież łączy się ona ściśle z innymi cnotami: miłością, czcią i pokorą. Składnikami cnoty wdzięczności są dobrodziejstwo, podziękowanie i odwdzięczenie się. Wybitny polski filozof, etyk Sługa Boży o. Jacek Woroniecki OP zwracał uwagę, że spośród trzech składników cnoty wdzięczności najważniejszy jest drugi – podziękowanie. Stowarzyszenie Pamięć Kapelanów Katyńskich idzie na przekór panującym modom i hołubi cnotę wdzięczności. Tworząc swoistą hierarchię w aspekcie podziękowań należy przyjąć wskazówki Doktora Anielskiego. Dlatego też dziękujemy Dobremu Bogu, za to że pozwolił na ziszczenie się dzieła audycji i albumu, które po ponad 80-ciu latach w atrakcyjny sposób ukazują postacie tych, którzy byli wierni Bogu i Ojczyźnie. Ufni w dogmat o świętych obcowaniu – dziękujemy za ofiarę męczeńskiej śmierci kapelanom katyńskim odmiennych wspólnot. Jak wspominał Józef Czapski: „Nie było dla tych kapłanów ludzi różnych, walczących ze sobą wyznań. Byli nieszczęśliwi, którym trzeba było nieść pomoc religijną”. Ksiądz, Pop, Pastor, Rabin cierpieli z innymi i modlili się z nimi razem. Chylimy czoła przed Kustoszami Pamięci Kapelanów Katyńskich, którzy począwszy od 1943 roku, kiedy zbrodnia ujrzała światło dzienne, dokumentowali życie męczenników i kultywowali o nich pamięć. Do tego grona należy zaliczyć władze diecezjalne i zakonne, a przede wszystkim rodziny, które często ryzykując własne bezpieczeństwo, w środowisku lokalnym utrzymywały pamięć o męczennikach. W ostatnich latach widoczny jest pewien harmonijny dualizm w kultywowaniu i krzewieniu pamięci kapelanów katyńskich. Jeden rdzeń stanowią krewni, już kolejne pokolenia. Drugi natomiast pasjonaci i patrioci z różnych kręgów, którzy zrozumieli wielką rolę kapelanów-męczenników w dziejach Polski. Pierwszą grupę dostrzegamy, śledząc mapę upamiętnień kapelanów katyńskich powstałych do 2018 roku. Memoriały te, to dzieło kolejnych pokoleń pamiętających o swoich bohaterach. Z drugiej strony widzimy również, iż żywotność pamięci duchownych wojskowych – ofiar zbrodni katyńskiej, pojawia się w nowych regionach Polski. To kierunek, który się rozwija. Wszystkim krzewicielom pamięci bardzo dziękujemy.

Wielki wpływ na ożywienie w ostatnich latach kultu kapelanów katyńskich miał Ordynariat Polowy. Szczególne słowa wdzięczności kierujemy do abp. gen. bryg. Józefa Guzdka i ks. prał. płk. Zbigniewa Kępy, którzy otwarci na dzieło historyków rozwijali kult męczenników w diecezji wojskowej. Nieocenioną dla pamięci kapelanów katyńskich jest osoba pani Barbary Tarkowskiej. Krewna ks. mjr. Jana Leona Ziółkowskiego tytanicznym wysiłkiem we współpracy z rodzinami katyńskimi i instytucjami, przez lata pozyskała materiały, które stanowią clou niniejszej publikacji. Nie było by tego albumu, gdyby nie decyzje podjęte przez władze Polskiego Radia Rzeszów w 2020 roku. Dziękujemy za stanowczość w ich realizacji panu Prezesowi Zarządu Przemysławowi Tejkowskiemu oraz pani Dyrektor Programowej Edycie Kluk-Wisz. Wola władz wdrażana sukcesywnie, przyniosła wymierne efekty. Redaktor prowadzącą była pani Anna Leśniewska. Ciepło i empatia emanująca z jej głosu sprawiły, że rozmowy miały autentyczny, często emocjonalny charakter. Wielu, szczególnie członkowie rodzin wylewali słowami uczucia, skrywane często przez lata w sercu. Jesteśmy bardzo wdzięczni pani redaktor, że swój talent i pracę ofiarowała pamięci kapelanów katyńskich, również koordynując pracę nad albumem.

Słowa podziękowań kierujemy do wszystkich rozmówców, gości audycji. Byli to członkowie rodzin, osoby duchowne, eksperci, naukowcy i przedstawiciele środowisk lokalnych. Kilkadziesiąt osób, na miarę swoich możliwości przyłożyło werbalną cegiełkę, budując dźwiękowy pomnik pamięci kapelanów katyńskich. Realizując cnotę wdzięczności, chylimy czoła przed wszystkimi, którzy zaangażowani byli w powstanie audycji i albumu.

W obliczu Boga ślubuję Ojczyźnie…, to słowa z jednej z rot przysięgi wojskowej składanej przez żołnierzy polskich w czasie narodzin II RP, jak również tytuł cyklu audycji i albumu o kapelanach katyńskich. Oddanie Bogu i Ojczyźnie, oni również ślubowali. Album z płytą dźwiękową, który wydawcy przekazują w życzliwe ręce odbiorców, świadczą, że byli wierni słowom przysięgi aż do śmierci. Dziękujmy Im wszyscy, za to męczeńskie świadectwo!

Łukasz Stefaniak

Prezes Stowarzyszenie Pamięć Kapelanów Katyńskich

Modlitwa ks. Wojtyniaka - Modlitwa jeńców według innych źródeł Z głębi udręczonych serc wołamy do Ciebie, Panie. Nędzne strzępy, oderwane piorunem Twojego wyroku od ziemi ojczystej i wichrem Twego gniewu ciśnięte w daleką obczyznę. Przez przyczynę Panny Najświętszej, Matki Boga Żywego, która od wieków zlewać raczyła na Polskę z Jasnej Góry, Ostrej Bramy czy Zebrzydowskiej Kalwarii strumienie łask swoich.

Błagamy Cię, Panie:

o moc cierpliwości i wytrwania,

o możliwość dalszej walki orężnej za Polskę,

o opieką Twą Boską.

Błagamy Cię, Panie, nad krajem zbezczeszczonym przez wrogów:

o dar wiary niezłomnej w tryumf Twego imienia,

o dar nadziei, że nikłymi siłami swymi potrafimy się przyczynić do tego tryumfu,

o dar miłości czynnej i żywej dla udręczonej Ojczyzny,

o dar miłosierdzia dla naszych nieprzyjaciół.

Błagamy Cię, Panie, o Polskę wolną i niepodległą.

Błagamy Cię, Panie, o Polskę sprawiedliwą dla wszystkich swych synów.

Błagamy Cię, Panie, o Polskę miłosierną dla ubogich i uciśnionych.

Błagamy Cię, Panie, o Polskę czystych rąk.

Błagamy Cię, Panie, o Polskę wzniosłych serc.

Błagamy Cię, Panie, o Polskę wielką, rządną i dobrą.

Błagamy Cię, Panie, o dar wielkiego serca, jasnego umysłu dla przewodników narodu,

a dla nas o męstwo i szczęśliwy powrót do domu i rodzin naszych.

Błagamy Cię, Panie, przez Chrystusa Pana naszego.

Amen.

Modlitwa „Była na pewno odmawiana 1 listopada 1939 r. przez oficerów polskich podczas tajnej Mszy św. o 4.00 w Kozielsku. Tekst znaleziono przy ciele zamordowanego w Katyniu por. rez. Witolda Aleksandra Klarnera. Po latach ta modlitwa ma szczególną wymowę, oddane ówczesne nastroje jeńców, ich niepokój, ale też zawierzenie Opatrzności” (Ewa Kowalska, IPN, Z listu do biskupa polowego Józefa Guzdka, z 19 marca 2020 r.).

Modlitwa ewangelicka

Informacja o modlitwie pastora ewangelickiego pochodzi od ppor. Tadeusza Kmiecia, jeńca obozu w Kozielsku, zamordowanego w Katyniu. W październiku 1939 r. w Kozielsku zapisał modlitwę z podpisem „X pułk. Panko” - po interpretacji podpisu przypuszcza się, że ułożył tę modlitwę ksiądz senior Ryszard Paszko, kapelan wyznania ewangelicko-augsburskiego [litera X w skrócie” ks.” ksiądz”].

Niech nam, przebywającym na obczyźnie, z dala od bliskich sercu naszemu.

Niech rodzinom naszym, które pozostawiliśmy w troskach na ciężko doświadczonej ziemi rodzinnej.

Niech Ojczyźnie naszej Pan błogosławi i niech nas strzeże.

Niech rozjaśni Pan oblicze swoje nad nami i niechaj nam miłościw będzie.

Niech obróci Pan twarz swoją ku nam i niechaj da nam pokój.

Amen.

***

Kapelani Katyńscy, duszpasterze Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej Polskiej, różnych wyznań i religii, którzy we wrześniu 1939 roku dostali się do niewoli sowieckiej razem z żołnierzami. Byli więzieni w obozach w Kozielsku, Ostaszkowie, Starobielsku, gdzie prowadzili tajne posługi religijne dla jeńców. W 1940 roku zostali pomordowani w Katyniu, Twerze, Charkowie oraz w innych miejscach na terytorium ZSRR.

O STOWARZYSZENIU, Kapelani Katyńscy byli skazani przez wrogów na śmierć i zapomnienie. Przetrwali w pamięci rodzin i nielicznych ocalałych ze zbrodni katyńskiej. Byli wierni do końca. Chcemy ich zachować w narodowej pamięci. Dlatego podejmujemy działania mające na celu ich upamiętnienie. Szerzymy wiedzę o ich życiu i pracy w garnizonach wojskowych i w parafiach cywilnych w latach 1919 – 1939. Propagujemy informację o religijnej działalności Kapelanów Katyńskich w obozach sowieckiej niewoli. Poszukujemy i rejestrujemy dokumenty do każdej z 33 biografii. Wspieramy prace naukowe i badawcze prowadzone dla grupy katolickich Kapelanów Katyńskich zgłoszonych do procesu beatyfikacyjnego Męczenników Wschodu 1918-1989.

Z poważaniem, Artur Łazowy

"Gdziekolwiek cię poślą, pójdziesz…"

- wystawa poświęcona kapelanom wojskowym ofiarom zbrodni katyńskiej.

Piła, 17 czerwca 2023 roku, godzina 12.00, (sobota),

holu dworca PKP w Pile, ulica Zygmunta Starego 1.