Wystawa pt.: Sługa Boży ks. Jerzy Popiełuszko (1947-1984)

 Wystawa przedstawia życie i działalność duszpasterską ks. Jerzego Popiełuszki, jego męczeńską śmierć i percepcję idei „Zło dobrem zwyciężaj”, która stała się mottem dążeń opozycji antysocjalistycznej w Polsce w latach osiemdziesiątych XX w.

Sylwetka kapłana została ukazana na tle działania Departamentu IV MSW, którego zadaniem była walka z Kościołem. Wystawa akcentuje represje, które dotknęły kapłana począwszy od szykan w specjalnej „jednostce kleryckiej” w Bartoszycach, poprzez inwigilację, nękanie, przesłuchania w prokuraturze, aresztowanie, prowadzenie śledztwa, wreszcie prowokacje i działania operacyjne, w wyniku których 19 października 1984 r. został on uprowadzony i w brutalny sposób zamordowany. Ukazuje dramatyczne okoliczności śmierci i pokazowy proces byłych oficerów SB, którzy dokonali zbrodni. Widz, także ten młody, który nie doświadczył PRL-u, może prześledzić historię życia księdza – przedstawiciela instytucji Kościoła, uznanego za wroga nr 1 przez komunistyczne służby. Autorzy wystawy starali się ukazać napięcia między codzienną duszpasterską pracą ks. Jerzego, czynioną w imię miłości Chrystusa i bliźniego i jej oceną, która w rozumieniu SB stanowiła zagrożenie trwałości socjalistycznej ojczyzny. Obok prywatnych zdjęć ze zbiorów rodziny Popiełuszków i przyjaciół kapłana, zdjęć z działalności duszpasterskiej z lat 1980-1984, zgromadzonych w Archiwum sługi Bożego ks. Jerzego Popiełuszki przy parafii św. Stanisława Kostki na Żoliborzu w Warszawie, przedstawiono szereg dokumentów z zasobów archiwalnych IPN.

Ks. Jerzy Popiełuszko urodził się 14 października 1947 r. we wsi Okopy gm. Suchowola, woj. białostockie w rodzinie chłopskiej. 16 września został ochrzczony imieniem Alfons w kościele parafialnym p.w. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Suchowoli. Rodzice Władysław i Marianna z domu Gniedziejko byli skromnymi ludźmi o głębokiej wierze. Dużą rolę w życiu małego Alka odegrała babcia Marianna Gniedziejko z pobliskiego Grodziska. Pielęgnowała ona pamięć o wuju Alka Alfonsie Gniedziejko, żołnierzu Armii Krajowej, zamordowanym przez Sowietów w 1945 r. pod Suchowolą. Do szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego Alek uczęszczał w Suchowoli.

Po ukończeniu szkoły średniej 24 V11965 r. Alek wstąpił do Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego Św. Jana Chrzciciela w Warszawie. 24 X 1966 r. został powołany do wojska i wcielony do specjalnej jednostki w Bartoszycach, gdzie kierowano alumnów. Mimo zakazów, nie zaprzestał praktyk religijnych - modlił się głośno w sali, nosił i odmawiał różaniec, za co był szykanowany i karany. W wyniku drastycznych represji, po dwuletnim pobycie w Bartoszycach bardzo mocno podupadł na zdrowiu. Przebywał w szpitalu, jego stan był bardzo ciężki. Po leczeniu powrócił do seminarium i ukończył naukę.

Święcenia kapłańskie diakon Alek otrzymał z rąk ks. Prymasa Kardynała Stefana Wyszyńskiego 28 V 1972 r. jako ks. Jerzy Popiełuszko (wcześniej zmienił imię). Mszę św. prymicyjną odprawił w Suchowoli, gdzie przebywał na dwutygodniowym wypoczynku. 10 V11972 r. ks. Jerzy objął wikariat w podwarszawskich Ząbkach. 10 IV 1975 r. został przeniesiony do parafii w nieodległym Aninie. 20 V 1978 r. został skierowany do parafii Dzieciątka Jezus na Żoliborzu w Warszawie. Wówczas powróciła choroba, której nabawił się w wojsku. Trafił ponownie do szpitala.

Podczas wizyty papieża Jana Pawła II w czerwcu 1979 r. organizował pomoc sanitarną. Od 25 V 1979 r. rozpoczął pracę duszpasterską

w kościele Św. Anny, gdzie prowadził duszpasterstwo studentów młodzieży akademickiej i średniego personelu medycznego. Odprawiał Msze św. w kaplicy „Res Sacra Miser", prowadząc tam spotkania formacyjne. Od 20 maja 1980 r. zamieszkał w charakterze rezydenta przy parafii Sw. Stanisława Kostki na Żoliborzu.

31 VII11980 r. z polecenia Prymasa Stefana Kardynała Wyszyńskiego odprawił na prośbę strajkujących robotników Mszę Św. na głównym placu w Hucie Warszawa. Wkrótce stał się - m.in. za sprawą płomiennych, patriotycznych homilii wygłaszanych podczas słynnych Mszy Św. za Ojczyznę w kościele na Żoliborzu -jednym z najbardziej znanych kapłanów związanych z ruchem „Solidarności". W grudniu 1981 r., przed wprowadzeniem stanu wojennego odwiedzał strajkujących w Akademii Medycznej w Warszawie i odprawiał Msze Św. w Wyższej Szkole Oficerskiej Pożarnictwa na Żoliborzu.

Po wprowadzeniu stanu wojennego ksiądz Jerzy wzmógł swą działalność, angażując się jeszcze bardziej w pomoc internowanym, głosząc prawo ludzi pracy do godnego życia, przy czym nigdy nie wzywał do nienawiści, lecz kierował się zasadami ewangelicznymi. Był, tak jak inni księża, pod ścisłą kontrolą Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

i Wydziału IV Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych. Otrzymywał pogróżki przez telefon, wrzucono mu do mieszkania ładunek wybuchowy, był śledzony, teksty homilii głoszonych przez niego były nagrywane, poddawane analizie i oceniane jako przykład niebezpiecznej działalności antysocjalistycznej i antypaństwowej. Kilkakrotnie stał się ofiarą prowokacji SB.

12 XI11983 r. ks. Jerzy otrzymał wezwanie do prokuratury na Lesznie w Warszawie, dokąd pojechał z proboszczem ks. Teofilem Boguckim i kierowcą Waldemarem Chrostowskim. Po przesłuchaniu zawieziono go do mieszkania na ul. Chłodnej, będącego własnością księdza, gdzie wcześniej podrzucono m.in. amunicję. Rewizję przeprowadzał por. Leszek Pękala, jeden

z późniejszych zabójców księdza. Następnie kapłana zatrzymano na 48 godzin. Prokurator wszczął postępowanie przeciwko niemu. 19 października ks. Jerzy odprawił Mszę Św. w kościele p.w. Św. Braci Męczenników w Bydgoszczy. W okolicach Górska, w drodze z Bydgoszczy do Warszawy, patrol milicji (a w rzeczywistości funkcjonariusze SB) zatrzymali samochód księdza Popiełuszki i uprowadzili kapłana.

Po brutalnym pobiciu wrzucili zmasakrowanego księdza do zalewu na Wiśle w okolicach Włocławka. Waldemar Chrostowski - kierowca

i przyjaciel księdza Jerzego, uciekł z miejsca porwania i powiadomił milicję oraz władze kościelne. Kilka dni później gen. Kiszczak powołał komisję do zbadania sprawy uprowadzenia. W wyniku jej prac okazało się, że porwania i morderstwa dokonali funkcjonariusze MSW: kpt. Grzegorz Piotrowski, por. Leszek Pękala i por. Waldemar Chmielewski. Wkrótce wskazali oni miejsce, gdzie spoczywały zwłoki ks. Jerzego. 30 października media poinformowały o wydobyciu ciała kapłana z Wisły.

Ciało księdza Jerzego przewieziono do Akademii Medycznej w Białymstoku, gdzie 31 października odbyła się sekcja zwłok, którą wykonali prof. Maria Byrdy i dr Tadeusz Jóźwik oraz prof. Edmund Chruścielewski z Poznania w obecności mec. Jana Olszewskiego, reprezentującego Kościół. 2 listopada przy udziale przedstawicieli Episkopatu ks. Grzegorza Kalwarczyka i ks. kanonika Edwarda Żmijewskiego oraz rodziny ciało zamordowanego kapłana odebrano z prosektorium i przewieziono do Warszawy. Przed budynkiem prosektorium AM zebrało się kilkanaście tysięcy białostoczan, którzy żegnali kapłana z Suchowoli.

Pogrzeb ks. Popiełuszki odbył się 3 listopada w kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie i stał się wielką manifestacją religijną i patriotyczną. Od chwili śmierci ks. Popiełuszko zyskał miano męczennika za wiarę i do jego grobu przybywały pielgrzymki modlących się. W Warszawie, Suchowoli i w innych miastach Polski odbywały się Msze Św. za Ojczyznę, podczas których zawsze modlono się za duszę ks. Popiełuszki, śpiewano pieśni patriotyczne a szczególnie pieśń „Ojczyzno ma". SB prowadziła inwigilacje uczestników uroczystości i działania operacyjne zwrócone przeciwko tym osobom. Do grobu księdza Jerzego pielgrzymowały tysiące osób, w tym znane osobistości, hierarchowie Kościoła i politycy.

Proces morderców odbył się w styczniu 1985 r. w Toruniu. Oskarżycieli posiłkowych rodziny nie dopuszczono do wszystkich czynności śledczych. Wyrok ogłoszony 7 I11985 r. skazywał A. Pietruszkę i G. Piotrowskiego na 25 lat więzienia, L. Pękalę na 15 lat więzienia i W. Chmielewskiego na 14 lat. Niezwykłość procesu przejawiła się w tym, że społeczeństwo po raz pierwszy otrzymało (wprawdzie niepełny) wgląd w wewnętrzną strukturę i sposób działania niektórych departamentów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Ujawniono, że funkcjonariusze organów państwowych mogli działać przekonani o swojej bezkarności. Posługując się fałszywymi materiałami, potrafili zniszczyć psychicznie i fizycznie człowieka, a nawet zabić. Proces nie wyświetlił do końca prawdziwych inspiratorów i decydentów zbrodni, a tylko jej wykonawców. Prokurator prawie na równi traktował morderców i ofiarę zbrodni, oskarżając ks. Popiełuszkę i Kościół o działalność antysocjalistyczną.

Po zamordowaniu księdza Jerzego wśród wiernych zapanowało przekonanie, że zostanie on wyniesiony na ołtarze. Do kościoła św. Stanisława Kostki napływało wiele listów z całego świata, materiały o kulcie prywatnym. Dokumentacją i opieką grobu zajęła się utworzona przez przyjaciół kapłana Służba Informacyjna, która m.in. organizowała całodobowe dyżury przy grobie księdza. W październiku 1994 r. delegacja Służby Informacyjnej udała się do Prymasa Polski i przekazała prośby pielgrzymów o rozpoczęcie procesu beatyfikacyjnego. W czerwcu 1995 r. kardynał Józef Glemp powołał Komisję ds. Przygotowania Procesu Beatyfikacyjnego ks. Jerzego Popiełuszki. W 2002 r. watykańska Kongregacja wydała dekret o ważności akt procesu beatyfikacyjnego Sługi Bożego ks. Jerzego Popiełuszki. Grób kapłana odwiedziło 15 min osób, do postulacji wpłynęło 240 świadectw o doznanych łaskach.

Na początku 2009 na prośbę biskupów polskich papież Benedykt XVI zgodził się na nadanie sprawie priorytetu i dzięki temu ominięcie 10-letniej kolejki, zaś 19 grudnia 2009 podpisał dekret o męczeństwie ks. Jerzego Popiełuszki. 15 lutego 2010 metropolita warszawski arcybiskup Kazimierz Nycz ogłosił datę beatyfikacji ks. Jerzego – 6 czerwca 2010, w Dzień Dziękczynienia . 7 kwietnia 2010 dokonano ekshumacji szczątków ks. Jerzego Popiełuszki w celu pobrania cząstek kości, które staną się relikwiami.

Ogłoszenie ks. Jerzego Popiełuszki błogosławionym Kościoła katolickiego odbyło się 6 czerwca 2010 w Warszawie na placu Piłsudskiego. Mszy świętej beatyfikacyjnej przewodniczył abp Angelo Amato, prefekt Kongregacji ds. Kanonizacyjnych, który w imieniu papieża Benedykta XVI odczytał akt beatyfikacyjny. Wspomnienie liturgiczne bł. Jerzego Popiełuszki obchodzone jest 19 października.

Stowarzyszenie EFFATA od 1996 roku zrealizowało następujące wystawy historyczne: Wystawa fotografii Macieja J. Goliszewskiego, pt. Solidarność, Witolda Krassowskiego, pt.: "Powidoki z Polski”, „Czas Przełomu", Erazma Ciołek, pt.: 25 LAT SOLIDARNOŚCI. Nie ma wolności bez solidarności” – 20 rocznica wydarzeń ’89, Anna Beata Bohdziewicz, Kapliczki warszawskie, Droga do Wolności, Grudzień 1970 – wystawa IPN Gdańsk, 28 czerwca 1956 – Poznański Czerwiec – IPN Poznań oraz wystawę fotografii i dokumentów pt. „Twarze bezpieki 1944–1990”.

Więcej informacji: Artur Łazowy – kurator

Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA

Tel.: 601970679

Web: www.effata.org.pl

PL, 64 – 920, Piła, ul. 11 Listopada 40, II p, pokój 318

KRS: 0000162787