Rocznica katastrofy kolejowej w Pile

Zarząd Rejonowy Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w Pile

Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA

 

Mamy zaszczyt zaprosić na uroczystość odsłonięcia

tablicy upamiętającą tragiczną w skutkach katastrofę kolejową
w Pile z dnia 19 maja 1988 roku,

które odbędzie się w Pile na holu głównym dworca kolejowego
w dniu 19 maja 2024 roku o godz. 12.00, ulica Zygmunta Starego 1.

 

Artur Łazowy                         mjr Zygmunt Jeliński

Prezes EFFATA w Pile            Prezes ZR ZŻWP w Pile

przebieg spotkania:

12.00 – 12.10                    Rozpoczęcie, powitanie przybyłych uczestników i zaproszonych gości.

12.10 – 12.30                    Odsłonięcie tablicy, modlitwa, okolicznościowe wystąpienia.

12.30 – 13.30                    Poczęstunek połączony z okolicznościowymi wystąpieniami, wspomnienia
i refleksje uczestników.

Informacje: Artur Łazowy, Tel. 601970679, ef Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

 

***

Rocznica tragiczniejszej katastrofy kolejowej w powojennej Pile

 

Wczesnym rankiem 19 maja 1988 roku w trakcie przegrupowania żołnierzy z 66 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej z Bolesławca (JW 1259) na poligon w Wicku Morskim doszło do tragicznej w skutkach katastrofy kolejowej na stacji PKP w Pile. Tuż po godzinie 7.30 - po wjeździe eszelonu na rozjazd krzyżowy kierujący go w stronę Szczecinka - jeden z wagonów pociągu uległ wykolejeniu. Zginęło 10 żołnierzy, a 16 zostało rannych. Wszyscy Polegli zostali pośmiertnie awansowani.

 

Na żołnierskim posterunku śmierć ponieśli: chor. sztab. Walery GRYGOROWICZ (lat 32), st. chor. Krzysztof SIUDA (lat 25), sierż. sztab. Andrzej MANIAK (lat 33), kpr. Mirosław BRODZIKOWSKI (lat 22), kpr. Tadeusz JAKOWCZYK (lat 22), kpr. Andrzej JORDAN (lat 20), kpr. Marek PACEK (lat 22), kpr. Jerzy ROSIK ( lat 21), kpr. Robert SKRZYPCZAK ( lat 21), kpr. Artur SZYSZKA (lat 24).

 

Cześć Ich pamięci!

Piła, 19 maja 2024 roku.

 

 

***

 

FOTO: Jedyne zdjęcie. Mijają 32 lata od katastrofy pociągu wojskowego w Pile.

 

Autor: Mateusz Chłystun

Niedziela, 7 czerwca 2020 (1044)

 

Opracowanie: Nicole Makarewicz

Opracowanie: Joanna Potocka

 

Źródło: RMF FM

 

Link: https://www.rmf24.pl/news-jedyne-zdjecie-mijaja-32-lata-od-katastrofy-pociagu-wojskowe,nId,4538024#crp_state=1

 

Link: https://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-jedyne-zdjecie-cz-2-katastrofa-wojskowego-eszelonu-w-pile,nId,4741420#crp_state=1

 

***

 

 

Mija 25 lat od najtragiczniejszej katastrofy kolejowej w powojennej Pile

 

Eszelonem na śmierć

 

 

 

Był czwartek, 19 maja 1988 roku. O godzinie 5.43 na południowej stronie dworca PKP w Pile zatrzymał się pociąg ze składem wojskowym, wiozący żołnierzy przeciwlotników z JW 1259 w Bolesławcu na poligon w Wicku Morskim koło Ustki.

 

 

 

        Czterdzieści wagonów, sprzęt, ludzie – w sumie 1163 tony. Postój na stacji w Pile trwał niecałe dwie godziny. Kolejarze dokonali oględzin składu. Przeprowadzili uproszczoną próbę hamulca. Rutynowe działania związane z przyjęciem, a potem odprawieniem pociągu na trasę. Przed odjazdem żołnierze zjedli śniadanie. Później większość z nich ponownie położyła się na prycze.

 

 

 

Rozjazd

 

        Lokomotywę prowadził maszynista Bogdan M. z pomocnikiem Eugeniuszem W. Trasa przejazdu eszelonu – z toru 10 na 109 i dalej na Szczecinek – przebiegała skosem w poprzek stacji. O godzinie 7.26 maszynista odebrał od kierujących ruchem sygnał: droga wolna. Kilkadziesiąt sekund później uruchomił silniki ,,Rumuna’’. Na ten czas manewry innych pociągów na obszarze węzła zostały wstrzymane. O godzinie 7.30 eszelon ruszył. Po przejechaniu około trzystu metrów nagle zahamował. Obsługa zauważyła źle ułożoną zwrotnicę, kierunek jazdy był niezgodny z planowanym. Po chwili zwrotnica została przełożona i skład podążał już właściwym torem.

 

        Mniej więcej dwie minuty później pociąg wjechał na rozjazd krzyżowy. Dziewiętnasty wagon ze środka składu wyskoczył z szyn, najechał kołami na iglicę sąsiedniego rozjazdu i przestawił kierunek jazdy reszty wagonów na tor 110. Od tej chwili lokomotywa ciągnęła osiemnaście wagonów po torze 109 (towarowe z lekkim sprzętem wojskowym oraz jeden osobowy), a pozostałe po torze 110 (towarowe, m.in. z żołnierzami). Wykolejony wagon dziewiętnasty toczył się po podkładach szyn. Uderzył w latarnię, zniszczył semafor, rozwalił koziołki przy rozjeździe. W tym samym czasie na torze 110 stał zestaw wagonów z cegłą i betonowymi kręgami (miały posłużyć do budowy mostu). Wagon dziewiętnasty uderzył w niego prawym bokiem i wzniósł się niemal pionowo w górę. Na niego najechały następne.

 

        Nieświadomi niczego maszyniści jeszcze przez jakiś czas prowadzili lokomotywę. Dopiero gdy zerwały się urządzenia ciągłowe i sprzęgi powietrzne, spostrzegli spadający poziom ciśnienia w przewodzie hamulcowym. Zatrzymali pociąg kilkaset metrów dalej.

 

 

 

Huk

 

        O godzinie 7.36 dyżurni z nastawni K11 usłyszeli potężny huk. Z okna zauważyli piętrzące się wagony i tumany kurzu. Zadzwonili na pogotowie ratunkowe i powiadomili komisariat kolejowy MO.

 

        - Tamtego dnia – opowiadał Tadeusz Wiernowolski, kierowca karetki pogotowia – przyszedłem na pierwszą zmianę, miałem jechać do Poznania. Krótko potem w dyspozytorni odebrano telefon: katastrofa na stacji kolejowej, przyślijcie jak najwięcej karetek. Szczęśliwie byli jeszcze chłopaki z nocnej zmiany. Tego widoku na stacji nigdy nie zapomnę. Żołnierze jechali w wagonach towarowych ze ścianami z desek. Te deski łupały się w szczapy, robiły się z nich ostre dzidy, wielu się na nie nadziało.

 

        - Siła uderzenia była tak wielka, że ludzie wylatywali przez te dechy na zewnątrz. Z pękniętą podstawą czaszki, złamanym kręgosłupem... – wspominał Stanisław Szymczak, który wówczas nadzorował postępowanie prokuratorskie.

 

        Doktor Janina Kasprzak dowodziła erką marki Nysa: - Wówczas było jeszcze sporo karetek zakładowych. To ułatwiało akcję. Od strony medycznej przeprowadzono ją bardzo sprawnie.

 

        Tadeusz Wiernowolski: - Zrobiłem wtedy trzy kursy. Pierwszy poszkodowany miał urwaną rękę, wisiała na pasku skóry. Drugiego doniesiono mi do karetki na pałatce: z dziurą w brzuchu i ranami głowy. Trzeci miał zewnętrzne obrażenia, pamiętam, że był bardzo przerażony.

 

 

 

Szpital

 

        Na kierowanym przez doktor Leokadię Rosochacką oddziale intensywnej terapii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonegow Pile (jeszcze ,,starego’’, przy al. Wojska Polskiego) przygotowano naprędce miejsca dla ofiar katastrofy. Grzegorz Wrona, późniejszy dyrektor Szpitala Specjalistycznego w Pile, był wówczas na oddziale asystentem: - To było dla pogotowia i szpitala olbrzymie doświadczenie. Specyfika tego wypadku polegała na tym, że strefa zmiażdżenia była ograniczona, a ilość osób rannych niewspółmiernie niska w stosunku do zmarłych. Niewątpliwym sukcesem było to, że bardzo szybko potrafiliśmy przenieść katastrofę z dworca do szpitala. Czy popełniono błędy? Wiadomo, że zawsze najważniejsze są pierwsze minuty. A tu były one związane z ogólną paniką. Działano pod presją – na nosze i odjazd do szpitala! Dziś ludzie potrafią wskazać, gdzie interwencja lekarza jest najbardziej konieczna. Wtedy jeszcze takiej świadomości nie było.

 

        O godzinie 8.10 w szpitalu przebywali już wszyscy najciężej poszkodowani. Dwadzieścia pięć minut później pierwszemu z nich podana została narkoza. Zespół chirurgów przystąpił do operacji.

 

        Doktor Wrona: - Co najmniej dwóch żołnierzy trafiło do szpitala z bronią. Pamiętam, że jeden z nich został poddany amputacji kończyny dolnej. Nie bardzo wiedziałem, co z tą bronią zrobić, obawiałem się, że może się dostać w niepowołane ręce.

 

        Prokurator Szymczak: - Helikopterem przyleciało trzech generałów. Wyp... ich, żeby nie przeszkadzali. Później okazało się, że w tym wielkim rumowisku zaginęły dwa kałachy. A że w wojsku musi się wszystko zgadzać, więc ci biedni podchorążowie musieli wszystko przesypywać jeszcze raz. Aż znaleźli.

 

 

 

Rozpoznanie

 

        Na miejscu katastrofy zginęło sześciu żołnierzy. Dwóch zmarło na izbie przyjęć, tuż po przywiezieniu do szpitala. Dwóch kolejnych, na skutek rozległych obrażeń wielonarządowych, na sali operacyjnej. Szesnastu rannych po opatrzeniu zostało przewiezionych do szpitala wojskowego.

 

        - Strasznie to przeżyłem – wspominał Lech Forecki, wówczas najmłodszy z prokuratorów badających przyczyny katastrofy. - Widok był potworny... Przeprowadziłem pierwszą część oględzin trasy, potem przyjechało dwóch prokuratorów wojewódzkich, a mnie posłano do prosektorium, bym uczestniczył w sekcji zwłok. Ciała żołnierzy, często ich strzępy, leżały na posadzce. Nazajutrz rodziny miały się zgłosić na ich rozpoznanie. Zadzwoniłem do generała Siluka o dostarczenie nowych mundurów do ubrania zwłok. Wróciłem do domu dopiero następnego dnia nad ranem. Stanąłem w kuchni i płakałem jak dziecko.

 

        Prokurator Szymczak: - Pamiętam lekarza w stopniu majora, młody człowiek. Tego dnia całkowicie osiwiał.

 

 

 

Przypadek

 

        Przyczyny katastrofy na stacji kolejowej w Pile badała specjalna komisja. Ustaliła, że cztery wykolejone wagony przeszły niedawno naprawy okresowe. Stan torowiska był w normie. Ostatnie badania nawierzchni torów wykonano 14 kwietnia 1988 roku, usterki usunięto 9 maja. System zwrotnic działał prawidłowo. Nikt z zewnątrz nie mógł zmienić układu ruchu na rozjazdach bez zerwania plomb zabezpieczających urządzenia automatyczne – te były nienaruszone. Odprawę pociągu na stacji Pile – a wcześniej również w Chodzieży – przeprowadzono prawidłowo. Maszyniści i pracownicy nastawni byli trzeźwi. Wykluczono ludzką pomyłkę.

 

        - Mamy do czynienia ze skomplikowaną przyczyną natury technicznej – mówił kilka dni po katastrofie Marek Wrzosiński, zastępca dyrektora Pomorskiej DOKP. - Dodam, trudną do ustalenia w stu procentach. To specyfika rodzaju zjawisk zachodzących na styku ,,koło – szyna’’.

 

        Być może – dywagowano – nie doszłoby do tragedii, gdyby wykolejony wagon dziewiętnasty był obciążony towarem, a nie ludźmi – miałby wtedy większy ciężar i bardzo prawdopodobne, że jego masa przygniotłaby silniej koło do główki szyny i nie nastąpiłby przeskok na krzyżownicy.

 

        Stanisław Szymczak: - Taki przypadek zdarza się raz na kilka milionów. Z tego, co wiem, jeden był w Japonii, drugi w Pile.

 

        Zbigniew Pawlak, radca prawny, wtedy w ekipie prokuratorów zajmujących się katastrofą eszelonu: - To była za czasów województwa pilskiego największa katastrofa lądowa, jeśli chodzi o liczbę ofiar. Powołano specjalną komisję, złożoną z dyrektora DOKP Szczecin, przedstawicieli MON, ministerstwa komunikacji, prokuratury generalnej. Uczestniczyłem w dwóch takich spotkaniach w Warszawie. Chodziło o wypracowanie wniosków, by uniknąć tego typu zdarzeń w przyszłości.

 

        Stanisław Szymczak: - Znak tamtych czasów: kadra oficerska jechała w wagonie osobowym, reszta w bydlęcych, gdzie nie było nawet hamulca bezpieczeństwa. Maszynista nie miał żadnego sygnału, że coś się dzieje. Dopiero potem to zmieniono. Postępowanie zostało umorzone z braku cech przestępstwa.

 

        Jeszcze po południu tego samego dnia, w którym zdarzyła się katastrofa – na rozkaz zwierzchnia sił zbrojnych gen. Wojciecha Jaruzelskiego – eszelon wyruszył w dalszą drogę.

 

 

 

Komunikat

 

        Po katastrofie Ministerstwo Obrony Narodowej wydało oficjalny komunikat. Podało w nim, że podczas pełnienia służby na żołnierskim posterunku zginęli: st. chor. Walery Grygorowicz (rocznik 1956), chor. Krzysztof Siuda (rocznik 1963), st. sierż. Andrzej Maniak (rocznik 1955), st. szer. Mirosław Brodzikowski (rocznik 1966), st. szer. Andrzej Jordan (rocznik 1968), st. szer. Marek Pacek (rocznik 1966), szer. Tadeusz Jakobczyk (rocznik 1966), szer. Jerzy Rosik (rocznik 1967), szer. Robert Skrzypczak (rocznik 1967), szer. Artur Szyszka (rocznik 1964). Rodzinom żołnierzy wyrazy szczerego współczucia przekazali zwierzchnik sił zbrojnych PRL gen. armii Wojciech Jaruzelski, minister obrony narodowej gen. armii Florian Siwicki oraz Rada Wojskowa MON.

 

        Maszynista Bogdan M. powrócił jeszcze na krótko do pracy na PKP. Na rencie przez jakiś czas prowadził zakład naprawy rowerów. Nie żyje od kilkunastu lat. Wdowa po nim wyszła ponownie za mąż, na temat katastrofy nie chciała rozmawiać.

 

        Na rozmowę nie zgodził się też ówczesny naczelnik stacji PKP w Pile. - Nie chcę odnawiać w sobie tego zdarzenia – tłumaczył.

 

MARIUSZ SZALBIERZ

 

 

 

 

 

PS. Materiał ukazał się w 2005 roku w Tygodniku Nowym. Ostatnie minuty prowadzące do tragedii zrelacjonowano w nim w oparciu o artykuł Jacka Prześlugi „Katastrofa” (Tygodnika Pilski, 1988 r.). Archiwalne zdjęcie z miejsca katastrofy autorstwa Eugeniusza Mikuszewskiego.

 

 

 

 

 

 

 

Wpisy internautów

 

 

 

W katastrofie zginął mój chłopak i kolega.Pochodzili z Leszna. O katastrofiedowiedzieliśmy się dopiero popołudniu. To był koszmarny dzień w moim życiu.Latem 1988r. byłam w Wicku,gdzie odsłonięto tablicę z nazwiskami żołnierzy, którzy zginęli w Pile.

 

 

 

*

 

To byli ludzie z mojej Kompanii Remontowej.Ja miałem szczęście i jako specjalista od pojazdów gąsienicowych jechałem drugim pociągiem za nimi wraz z wyrzutniami. Tylko dlatego chyba żyję.Byłem na pogrzebie Marka Packa. Jako że był też z Rudy Śląskiej i też na K.W.K. Halemba pracował, byliśmy dość dobrze skumplowani.Mijaliśmy miejsce katastrofy i jeden z naszych stał obok i pokazywał wyciągnięte palce oraz znak poderżniętego gardła. To była pierwsza wiadomość o katastrofie.Z powrotem wracaliśmy już osobówkami...

 

 

 

*

 

Mój Tato zginął w tym wypadku. (…) Lekki wagon z ludźmi nie powinien jechać między ciężkim sprzętem wojskowym!!! Nie ma winnego- śmiechu k....warte.

 

 

 

*

 

Mój ojciec brał udział w akcji ratowniczej. Był jednym ze śledczych wyjaśniających przyczyny tej katastrofy. Po wielu, wielu latach od tego wypadku opowiadał mi o tych strasznych zdarzeniach, nigdy nie zapominając tego co tam widział...

 

 

 

*

 

Jechałem tym eszelonem. Byłem jednym z "bażantów". Jechałem w tym wagonie, przeżyłem cudem. Cześć pamięci kolegów!

 

 

***

 

FOTO: Jedyne zdjęcie. Mijają 32 lata od katastrofy pociągu wojskowego w Pile

 

Autor: Mateusz Chłystun

Niedziela, 7 czerwca 2020 (1044)

Opracowanie: Nicole Makarewicz

Opracowanie: Joanna Potocka

Źródło: RMF FM

Link: https://www.rmf24.pl/news-jedyne-zdjecie-mijaja-32-lata-od-katastrofy-pociagu-wojskowe,nId,4538024#crp_state=1

Czytaj więcej:

Link: https://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-jedyne-zdjecie-cz-2-katastrofa-wojskowego-eszelonu-w-pile,nId,4741420#crp_state=1

W dawnej stolicy województwa pilskiego próżno szukać tablicy, krzyża czy choćby symbolicznego kamienia w miejscu wypadku, który pochłonął 10 ofiar. Byli to głównie młodzi żołnierze z jednostki w Bolesławcu, którzy jechali na poligon w Ustce. Rannych w wypadku zostało 28 ich kolegów. W Pile pociąg zatrzymał się kwadrans przed szóstą rano. Po rutynowym sprawdzeniu składu, tzw. eszelon ruszył w dalszą drogę. Przejechał zaledwie kilkaset metrów.

 

To był pochmurny poranek, pamiętam jak dziś - wspomina 19 maja 1988 roku pierwsza dziennikarka, która dotarła na miejsce wypadku. Wiesława Pinkowska pracowała wtedy dla szczecińskiego oddziału Telewizji Polskiej, była korespondentką z Piły. Nie było telefonów komórkowych, maili, a ówczesne tempo komunikacji np. między redakcją a dziennikarzem niczym nie przypominało dzisiejszego.

Dla pilan pierwszym niepokojącym sygnałem były tamtego poranka wszechobecne i niemilknące sygnały pędzących w kierunku dworca karetek pogotowia. Wiadomo było, że stało się coś poważnego.

Na targowisku leżącym między miejscem katastrofy a ścisłym centrum miasta po ósmej zaczęły się pojawiać pierwsze głosy, mówiące o tym, że na torach, kilkaset metrów za dworcem doszło do katastrofy. Dla Wiesławy Pinkowskiej, pokonującej tamtędy codzienną drogę do pracy, był to wyraźny sygnał, że trzeba działać natychmiast.

Z podobnego założenia wyszli też żołnierze, którzy na wezwanie swoich dowódców ruszyli na torowisko u zbiegu ulic Okrzei i Towarowej. Kiedy korespondentka TVP dotarła na miejsce razem ze swoim operatorem Zbigniewem Sabikiem - zabrali się do pracy. Wiesława Pinkowska jak zawsze w takiej sytuacji - poszukiwała ewentualnych rozmówców. Operatorowi kamery udało się w tym czasie zrobić kilka ujęć miejsca katastrofy. W tym czasie przy płocie oddzielającym feralne torowisko od drogi prowadzącej do ówczesnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego zebrał się tłum gapiów. Byli to pracownicy ZNTK, którzy na wieść o zdarzeniu - przerwali pracę.

O to by nikt "z zewnątrz" nie miał dostępu do miejsca katastrofy zadbali żołnierze nie tylko z Wojskowej Służby Wewnętrznej, ale i żołnierze z Wyższej Oficerskiej Szkoły Samochodowej, mieszczącej się wówczas w Pile, oddelegowani do zabezpieczenia miejsca zdarzenia. Embargo na informacje z miejsca zdarzenia zostało nałożone niemal natychmiast. Pinkowska i jej operator zostali zatrzymani przez oficerów WSW, pożyczona kamera Sabika została zarekwirowana, a duet korespondentów na kilka godzin osadzony w siedzibie służby.

Co się stało?

Z artykułu red. Jacka Prześlugi, ówczesnego dziennikarza "Tygodnika Pilskiego", organu informacyjnego PZPR, który ukazał się kilka dni po katastrofie:

O godzinie 7:30 pociąg ruszył. Po trzystu metrach - nagłe hamowanie; obsługa zauważyła źle ułożoną zwrotnicę, kierunek jazdy był niezgodny z planowanym. Po chwili zwrotnicę przełożono, minęła minuta, lokomotywa i wagony ostro ruszyły dalej. Prędkość jazdy: 27-28 km/h. Byłaby większa, gdyby nie ów przypadkowy postój i ponowny start. Od tego momentu aż do chwili katastrofy minęła jedna, może dwie minuty. Pociąg wjechał na rozjazd krzyżowy. Jeden z wagonów w środku składu (prawdopodobnie dziewiętnasty) wyskoczył z szyn, najechał kołami na iglicę kolejnego rozjazdu, przestawił go w kierunku na tor 110. Tam też pojechały następne po dziewiętnastym wagony. Jadąca po torze 109 lokomotywa, ciągnęła więc 18 wagonów (towarowe plus jeden osobowy) po torze nr 109, zaś resztę składu po sąsiednim, sto dziesiątym torze. Wagon dziewiętnasty jechał po podkładach szyn. Na torze nr 110 stał zestaw wagonów z cegłą i kręgami betonowymi. Wykolejony wagon rozwalił latarnię, semafor, koziołki przy rozjeździe i uderzył bokiem, prawą stroną w wagony towarowe z cegłą i kręgami; na niego natomiast wjechały wagony następne - jadące po torze 110. W wagonach w środku składu spali żołnierze.

Część żołnierzy wiedziała co się stanie po tym, jak ten feralny wagon wjechał na tor, na który nie powinien wjechać, wiedzieli, że będzie katastrofa, ale nie mogli nic zrobić. Nie mieli ani hamulca bezpieczeństwa, ani łączności radiowej - tłumaczy Piotr Chamczyk, dokumentalista i zawodowy kolejarz, który od ośmiu lat pracuje nad filmem o wydarzeniach z 19 maja 1988 roku.

Pilaninowi udało się spotkać z byłymi dziś żołnierzami, którzy przeżyli katastrofę. Mam wrażenie, że to wydarzenie wpłynęło na całe ich późniejsze życie. Oni cały czas tym żyją. Kiedy wspominają to się denerwują, ronią łzę - wspomina swoje spotkania z bezpośrednimi świadkami tragedii Piotr Chamczyk.

Ich wspomnienia okazały się najcenniejsze w przygotowaniu powstającego filmu. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem "Eszelon" będzie miał swoją premierą w przyszłym roku - 33 lata po katastrofie.

Jego przygotowanie zajmuje tyle czasu ze względu na ogromny problem z archiwaliami z tamtego okresu. Nie ma nic w archiwach prokuratury, nie ma nic w archiwum państwowym, nie ma żadnej dostępnej dokumentacji fotograficznej, jedynie dzięki wspomnieniom można opowiedzieć tę historię, ale jest jeden problem - ludzie nadal nie chcą o tym mówić, wyglądają jakby byli zastraszeni, obawiali się, że będą ścigani - wyjaśnia dokumentalista po swoich spotkaniach z kolejarzami, którzy tamtego dnia byli w pracy.

Swoista zmowa milczenia i embargo na informacje o katastrofie wojskowego pociągu poskutkowały tym, że do dziś mało kto w kraju w ogóle wie, że taki wypadek miał miejsce. 19 maja 33 lata temu w wieczornym Dzienniku Telewizyjnym pojawiła się jedynie krótka wzmianka o zdarzeniu i ofiarach śmiertelnych.

Jedynym znanym publicznie zdjęciem z miejsca katastrofy było jak dotąd zdjęcie Eugeniusza Mikuszewskiego, obrazujące wspomniany artykuł Jacka Prześlugi. Udało nam się jednak dotrzeć do innej fotografii, szczęśliwie ocalałej i nigdy dotąd niepublikowanej.

Jego autorem jest ówczesny pilski dziennikarz "Gazety Poznańskiej". Przez zupełny przypadek miałem przy sobie aparat fotograficzny, którym udało mi się zrobić zdjęcie, po czym schowałem aparat. Zaraz potem zaczął się robić hałas. Próbowałem potem dołączyć później to zdjęcie do materiału, ale to się nie udało, bo było embargo na ten temat - tłumaczy 33 lata po katastrofie Jan Japas Szumański.

Zdjęcie ponad trzy dekady przeleżało w prywatnym archiwum. Widać na nim najbardziej uszkodzone, drewniane wagony, którymi podróżowali żołnierze. Z przodu stoi lokomotywa ST43, popularnie zwana Rumunem, która ciągnęła skład. W lewym rogu spalinowóz SM42, który według relacji autora zdjęcia, przysłano do przetoczenia pozostałych wagonów.

Śledztwo

Prokurator Lech Forecki, który jako pierwszy dokonywał oględzin miejsca zdarzenia, dotarł na zbieg Okrzei i Towarowej około ósmej rano. Karetki zabierały wtedy jeszcze rannych żołnierzy. Już wtedy było wiadomo, że osiem osób nie przeżyło wypadku. Ciała były ułożone na torowisku między wagonami. Przykryto je wojskowymi pałatkami.

To był bardzo długi skład, nie pamiętam ile miał wagonów, ale pamiętam, że musieliśmy bardzo długo iść, żeby te oględziny rozpocząć od końca pociągu. Po jakimś czasie przyjechało dwóch prokuratorów z prokuratury wojewódzkiej w Pile z siedzibą w Chodzieży. Pan prokurator Zbigniew Pawlak i prokurator Stanisław Szymczak ­­- wspomina dziś prokurator w stanie spoczynku Lech Forecki, oddelegowany później do prosektorium, by wspólnie z biegłym patomorfologiem prowadzić sekcję zwłok.

Zbigniew Pawlak relacjonuje dziś, że na miejscu zdarzenia pojawił się spór, która prokuratura ma prowadzić śledztwo - wojskowa czy cywilna. Udało się go rozwiązać dość szybko, mimo, a być może właśnie dlatego, że na miejsce dotarli też wysocy rangą wojskowi oficjele. W związku z tym, że skład był obsługiwany przez cywilów, śledztwo prowadziła prokuratura wojewódzka. Jak na tamte czasy - postępowanie trwało dość długo. Zbieranie materiałów, przesłuchania świadków, ale też obrady komisji wyjaśniającej katastrofę, na które do Warszawy jeździł prokurator Pawlak - wszystko to trwało łącznie ponad pół roku. Śledztwo umorzono.

Ekspertyzy biegłych sprowadzały się do ustalenia, jaki mechanizm spowodował, że pociąg od pewnego wagonu jechał nie po tym torze, po którym jechała pierwsza jego część, a więc trzeba było badać cały system zwrotnicowy, cały system przekładni.(...) Biegli nie doszli do jakichkolwiek wniosków, które pozwoliłyby na postawienie komukolwiek zarzutów - tłumaczy były prokurator, emerytowany radca prawny Zbigniew Pawlak.

Postanowienie o umorzeniu śledztwa to tak naprawdę jedyny dostępny (niewykluczone, że swoje materiały ma w archiwach wojsko - przyp.red.) dokument opisujący ciąg przyczynowo-skutkowy, jeśli chodzi o katastrofę eszelonu. Twórca filmowego dokumentu na jej temat zaznacza, że uzasadnienie ówczesnej decyzji śledczych pomogło mu zrozumieć, co wydarzyło się kilkaset metrów za stacją Piła Główna. Sam jednak nie jest do końca pewien, czy śledztwo było prowadzone pod dużą presją, a zawarte we wnioskach końcowych informacje są w stu procentach prawdziwe. Na ich podstawie jednak w filmie, którego premiera zaplanowana jest na przyszły rok - próbuje odtworzyć przebieg zdarzeń.

W katastrofie wojskowego eszelonu zginęli: st. chor. Walery Grygorowicz (lat 32), chor. Krzysztof Siuda (lat 25), st. sierż. Andrzej Maniak (lat 33), st. szer. Mirosław Brodzikowski (lat 22), st. szer. Andrzej Jordan (lat 20), st. szer. Marek Pacek (lat 22), szer. Tadeusz Jakowczyk (lat 22), szer. Jerzy Rosik (lat 21), szer. Robert Skrzypczak (lat 21), szer. Artur Szyszka (lat 24).

Żołnierze, którzy przeżyli katastrofę rokrocznie spotykają się na zjazdach byłych żołnierzy jednostki w Bolesławcu.

Link: https://www.rmf24.pl/news-jedyne-zdjecie-mijaja-32-lata-od-katastrofy-pociagu-wojskowe,nId,4538024#crp_state=1

Opracowanie: Joanna Potocka

Źródło: RMF FM

1/ Zdjęcie Eugeniusza Mikuszewskiego, źródło: forum.dawna.pila.pl

2/ Nigdy dotąd niepublikowane zdjęcie z katastrofy

3/ Tak wyglądają dziś okolice katastrofy/Mateusz Chłystun /RMF FM

***

Jedyne zdjęcie cz.2. Katastrofa wojskowego eszelonu w Pile.

Autor: Mateusz Chłystun

Sobota, 3 października 2020 (11:33)

Kiedy 32 lata temu w wielkopolskiej Pile rozbił się wojskowy eszelon, ówczesne władze dokładały wszelkich starań, by o katastrofie wiedziało jak najmniej ludzi. Skonfiskowano dziennikarskie taśmy oraz zapiski, a w wieczornym dzienniku pojawiła się jedynie krótka wzmianka. W wypadku zginęło wtedy 10 żołnierzy a 28 zostało rannych. Podróżowali z Bolesławca do Ustki, skąd mieli pojechać na poligon w Wicku Morskim. Z niewyjaśnionych nigdy jednoznacznie przyczyn skład wykoleił się, a drewniane wagony zaczęły wjeżdżać jeden na drugi. Ponad trzy dekady od tamtych wydarzeń, wspomnienia o tragedii są wciąż żywe dla rodzin jej ofiar oraz bezpośrednich świadków. Udało nam się do nich dotrzeć. Zapraszamy do lektury i wysłuchania drugiej części reportażu "Jedyne zdjęcie".

Swojego brata wspominają Maria Pałasiewicz, Władysław Jakowczyk i Bronisław Jakowczyk. O katastrofie mówi Jacek Kuliński, który podróżował pociągiem. Fragmenty dokumentów czytają: Katarzyna Staszko, Bogdan Zalewski i Marek Polak.

Jeszcze kilka miesięcy temu, jedynym zdjęciem z miejsca katastrofy, znanym opinii publicznej, była fotografia Eugeniusza Mikuszewskiego, którą zilustrowano artykuł na łamach "Tygodnika Pilskiego", opublikowany kilka dni po katastrofie. W czerwcu udało nam się jednak dotrzeć do kolejnego, nigdy dotąd niepublikowanego zdjęcia. Pokazaliśmy je w pierwszej części reportażu "Jedyne zdjęcie", w którym opisaliśmy też dokładną chronologię wydarzeń z 19 maja 1988 roku, nieopodal dworca Piła Główna.

Kilka dni po emisji reportażu do naszej redakcji zaczęły się zgłaszać osoby, które pamiętają tamten dzień. Wśród nich jest ówczesny żołnierz jednostki w Bolesławcu, który podróżował eszelonem - Jacek Kuliński. Dziś mieszka w Holandii. Zapytany o to, czy po odbyciu służby zasadniczej został w wojsku, odpowiada krótko: Broń Boże! Wagon, w którym jechał do Ustki, był pierwszym licząc od czoła pociągu, który się nie wykoleił.

Ja akurat byłem w tym transporcie w wagonie kuchennym, w kompani zaopatrzenia. Był wczesny ranek jak pociąg przyjechał do Piły. Dworzec został trochę z tyłu, a my już staliśmy na tej części poza peronami. Wydawaliśmy posiłek dla wszystkich żołnierzy, którzy jechali w składzie tego pociągu. Dosyć spokojnie się odbywało jak zawsze. Wydaliśmy posiłek, ogarnęliśmy cały temat na tym wagonie kuchennym, także praktycznie mieliśmy już trochę wolnego. Rozkładaliśmy się już na betach tak zwanych no i czekaliśmy aż dalej pociąg pojedzie. Pociąg ruszył i trwało to chwilę. Można było odczuć takie drżenie wagonu, przynajmniej jak tak to odczułem. Nagle się zatrzymał. Nie jechał szybko, ale nagle stanął. Wyjrzeliśmy tymi drzwiami, przez które wydawaliśmy posiłek. Wszystko było normalnie. Otworzyliśmy drzwi z drugiej strony wagonu, no i wtedy zobaczyliśmy, co tak naprawdę się wydarzyło - tłumaczy Jacek Kuliński. Chwilę potem wraz z kolegami wybiegł z wagonu, by próbować ratować rannych. Zaskoczył go fakt, że w rejon dworca bardzo szybko zaczęły docierać karetki pogotowia.

Na spotkanie z rodziną Tadeusza Jakowczyka - jednego z żołnierzy, który zginął w katastrofie eszelonu, jadę w okolice Środy Śląskiej. Jego o 9 lat starszy brat, Bronisław mieszka z żoną w sąsiedniej Ogrodnicy. Oprócz nich czekają na mnie także siostra i brat Tadeusza. Są też ich synowie i wnuki. Pani Maria - siostra, ma ze sobą wszystkie wycinki z gazet, w których pojawiały się jakiekolwiek informacje na temat katastrofy.

Ma też plik kartek pocztowych, które Tadeusz wysyłał z wojska do mamy. Są też listy, w których zapewniał, że w wojsku jest mu dobrze i prosił matkę, by się nie martwiła. W jednym z nich napisał, że jak tylko wróci z poligonu w Wicku Morskim, wspólnie wybiorą się na rodzinną imprezę. Wśród najważniejszych pamiątek po bracie jest też zaproszenie na przysięgę, które wysłał rodzinie.

Mamo nie martw się, mamo nie przysyłaj pieniędzy, mamo dziękuję ci za paczkę - tak pisał w swoich listach - wspomina Maria Pałasiewicz, która dodaje, że w pewnym momencie straciła wiarę w Boga. Śmierć brata była trzecią ogromną tragedią, z którą musiała się mierzyć. Wcześniej w wypadkach zginęli jej pierwszy brat oraz ojciec. Pytałam: Panie Boże, dlaczego? Bardzo to przeżyłam, bo jestem empatyczną osobą, ja w wyobraźni byłam w tym wagonie, słyszałam jak to się wszystko łamie. Zadawałam sobie pytanie - czy cierpiał, czy go bolało?

Bliscy Tadeusza Jakowczyka choć zaznaczają, że znalezienie winnych przestało być już dla nich najważniejsze, to wciąż zadają sobie pytanie, czy musiało dojść do katastrofy. Dwaj jego bracia zastanawiają się, co mogło w ogóle do niej doprowadzić. Jak to? W trakcie przejazdu pociągu przez tory czy te międzytorza mogły się zwrotnice przestawiać? Przecież to chyba jest jakoś regulowane, nie może to się samo przestawić, dopiero pociąg musi minąć jakiś dystans (...), wagon jeden przejeżdża, a między wagonami się przestawiają zwrotnice? Takie informacje do nas wtedy dotarły, ale czy ktoś zrobił to mechanicznie, czy ktoś komuś coś kazał, czy to może nieświadomie? Różnie to bywa - zastanawia się brat Tadeusza, Władysław, który pamięta też próby kontaktu z wojskiem w sprawie katastrofy. Na prośby o informacje przez telefon, rodzina słyszała za każdym razem, że trzeba w tej sprawie wysłać pismo. Na odpowiedź trzeba było czekać miesiącami. Do domu Tadeusza Jakowczyka dotarł jedynie protokół powypadkowy z wojska. Napisano w nim jedynie: "W dniu 19 maja 1988 przegrupowano jednostkę transportem kolejowym na poligon. W czasie przejazdu na stacji kolejowej Piła, w dniu jak wyżej, nastąpiło rozjechanie się składu pociągu na zwrotnicy. Śledztwo w sprawie przyczyn wypadku prowadzi prokuratura wojewódzka w Pile".

Od tamtej pory nikt nigdy nie skontaktował się z rodziną, by poinformować o ustaleniach komisji kolejowej czy prokuratury.

Mógł nie jechać na ten poligon, słyszałem rozmowę z mamą. Mama mu mówiła: synu nie jedź, a po co? Odpowiedział: Mamo, a co ja tu robił? Co ja będę robił w jednostce? Będę tam sam - wspomina swojego o 9 lat młodszego brata Bronisław Jakowczyk. Kiedy zaczyna mówić o 19 maja 1988 roku, łamie mu się głos. Z tamtego dnia zapamiętał dwóch oficerów, którzy przyjechali do niego z wiadomością. Kiedy tylko zobaczył ich w progu, domyślał się z jaką wiadomością przyjechali.

Pierwszy raz bardzo poważnie zmartwił się o swojego nieżyjącego brata, kiedy ten miał 6 lat. Dziecko nagle zniknęło, a rodzina zaczęła jego poszukiwania. Przeczesywaliśmy pola, brzeg rzeki, to była wczesna wiosna, w pewnym momencie zaczęliśmy się obawiać najgorszego. Nagle przyszła wiadomość od szwagra, że Tadek się znalazł. Poszedł pieszo 6 km do naszej rodziny, bo bratu urodził się syn - mówi uśmiechając się Bronisław Jakowczyk. Ostatni raz widział się z bratem krótko przed wyjazdem na poligon.

Tadeusz Jakowczyk został pochowany w rodzinnych stronach. Na pogrzeb przyszły setki osób - mieszkańców okolicy i znajomych zmarłego żołnierza. Jego bliscy zapamiętali też odważne przemówienie księdza, który podczas ceremonii odważnie ocenił ówczesne dowództwo wojska.

Śledztwo prokuratury i tajna operacja SB

19 maja 1988 roku służba bezpieczeństwa rozpoczęła Sprawę Operacyjnego Rozpracowania pod kryptonimem "Torowisko". W jej opisie, zatwierdzonym przez kapitana SB Ryszarda Bartnickiego czytamy: "Przedmiotem sprawy będzie ustalenie przyczyn tragedii wskutek katastrofy oraz wszechstronne przebadanie stanu technicznego torowisk kolejowych na terenie całego województwa pilskiego". Prowadzący sprawę (wówczas ppor.) Stanisław Grzegorzewski zwerbował do współpracy operacyjnej kilkoro kolejarzy z Piły czy Chodzieży. Wśród nich był tajny współpracownik o pseudonimie Ricardo. W jednym z raportów, trzy dni po katastrofie napisał:

"W związku z tym wypadkiem szereg osób biorących udział w akcji ratunkowej (pociągiem ratunkowym) jest bardzo oburzonych. Polega to na tym, że wypadek zaistniały w dniu 19 maja 1988 roku około godziny 7:35 został natychmiast zgłoszony do dyspozytorni lokomotywowni. Tutaj w ciągu kilkunastu minut przygotowano lokomotywę oraz odpowiedni skład ludzi do pociągu ratunkowego i już o godzinie 8:00 pociąg ratunkowy był gotowy do przystąpienia do akcji ratowniczej. Jednocześnie czekał aż 2 godziny na dopuszczenie do akcji, ponieważ jak się mówi - wojsko musiało szukać broni, która rozrzuciła się w trakcie wypadku. Uczestnicy akcji ratowniczej przystąpili dopiero do działania o godz. 10:00 - ludzie są tym bardzo oburzeni, ponieważ wychodzi na to, że broń którą można by szukać w drugim rzędzie, jest ważniejsza od życia ludzkiego, ponieważ w ciągu dwóch godzin można było jeszcze niejednego uratować".

W ramach "Torowiska" SB próbowała wybadać nie tylko nastroje panujące wśród pracowników kolei w Pile, ale funkcjonariusze, bazując na ustaleniach kolejarzy, dociekali też faktycznej przyczyny tragedii z 19 maja 1988 roku. W teczce z dokumentacją całej operacji, oprócz raportów tajnych współpracowników, znalazły się też szkice czy notatki pochodzące z kolei.

Operacja "Torowisko" skupiała się jednak nie tylko na katastrofie eszelonu, choć bez wątpienia wydarzenia z 19 maja 1988 roku były bezpośrednim przyczynkiem jej rozpoczęcia. Służba chciała zbadać poprzez nią stan torowisk na terenie ówczesnego województwa pilskiego, w którym do podobnych zdarzeń, choć nie tak tragicznych w skutkach, dochodziło w tym regionie w latach 80. stosunkowo często. W dniu katastrofy jeden z maszynistów Eugeniusz Wieczorek, zeznał śledczym:

"Maszynista Majewski pobiegł zobaczyć, co się stało. Przez cały czas przebywałem w lokomotywie i jej nie opuszczałem. Po upływie około 10 minut do lokomotywy wszedł maszynista i powiedział, że nie jest dobrze, że nie żyją ludzie. Po wypowiedzeniu tych słów maszynista zasłabł i musiałem mu udzielić pomocy. Po około godzinie został przewieziony do Pogotowia Kolejowego i do lokomotywy już nie wrócił. Po około 15 minutach dostałem polecenie od instruktora Michowskiego wyłączenia lokomotywy, jej zabezpieczenia i zostałem również przewieziony do przychodni w celu pobrania krwi."

U żadnej z przebadanych osób - byli wśród nich maszyniści oraz pracownicy nastawni dyżurujący tego dnia w Pile - nie stwierdzono obecności alkoholu. Tajna operacja SB zakończyła się niewiele ponad rok po katastrofie. W konkluzjach napisano:

"Z dokonanej oceny danych wynika, że z całej sieci torów - ogółem 1090 kilometrów - około 143 kilometrów znajduje się w stanie krytycznym. Zużyte szyny, podkłady, podłoże - stwarzające zagrożenie dla kolejnych wypadków kolejowych. Wymiana sieci szlaków kolejowych przewidziana jest na bieżący rok, lecz ze względu na trudności materiałowe, brak szyn, podkładów, tłucznia oraz odpowiedniej jakości sprzętu zmechanizowanego, spowoduje, że prace w tym zakresie zostaną wykonane w późniejszym terminie."

„Wichrowatość toru”

Dokumenty dotyczące wypadków kolejowych na terenie ówczesnej Pomorskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych, której podlegała Piła, znajdują się w archiwum państwowym w Międzyzdrojach. Próżno w nich jednak szukać obszernych tomów dotyczących katastrofy eszelonu w 1988 roku. Są wśród nich jedynie pojedyncze notatki czy wpisy związane z wypadkiem.

W brudnopisie zatytułowanym Analiza wypadków w służbie drogowej za rok 1988 roku, odnotowano wypadek eszelonu pośród innych zdarzeń na terenie Pomorskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych. W innych przypadkach wymieniono przyczyny. Przy tym konkretnym w rubryce "przyczyna" pozostawiono puste miejsce, uzupełnione później dopiskiem, wykonanym ołówkiem, brzmiącym "wichrowatość toru". Wpis uzupełniono jednak przy sporządzaniu oficjalnego dokumentu pt. Analiza wypadków w służbie drogowej zaistniałych w 1988 roku. Czytamy w nim:

"Wypadki kategorii 120 w 1988 roku: Piła Ustka - 1 wypadek. Wichrowatość toru nowoułożonego - brak uzupełnienia tłucznia"

W zeszycie dotyczącym wypadków kolejowych na terenie Pomorskiej DOKP, prowadzonym od 1984 roku, 19 maja 1988 roku odnotowano:

"Dnia 19-go maja 1988 roku, o godzinie 7:31, podczas wyjazdu pociągu nr 68161 relacji Tomaszów Bolesławiecki - Ustka, na rozjeździe nr 525, nastąpiła dwutorowa jazda, w wyniku czego nastąpiło wykolejenie 5 wagonów. Pierwszy wykolejony był osiemnastym od czoła, trzy wagony spiętrzone. W wypadku śmierć poniosło 5ciu żołnierzy na miejscu i 5ciu zmarło w szpitalu.(...) Wagony wstawiono o godz. 17:40. Tor 109 i 111 otwarte o 19:40."

Poniżej wpisano słowo przyczyna. Po dwukropku niczego jednak nie uzupełniono. W dzienniku wypadków służby drogowej Pomorskiej DOKP zdarzenie w ogóle pominięto.

Do ogólnego stanu torowisk na terenie Pomorskiej DOKP odnosi się też dokument "Wypadki zaistniałe w służbie drogowej w 1988 roku w porównaniu do roku 1987" W podsumowaniu wszystkich zdarzeń, kolejarze doszli do następujących wniosków:

"W grupach przyczynowych zanotowano wzrost wypadków z powodu poszerzenia prześwitu w torze z 62óch do 69ciu, tj o 11,2%. Najwięcej wypadków manewrowych (236 przypadków) zaistniało na rozjazdach. (...) Stan taki może świadczyć o nieprzestrzeganiu dyscypliny dokonywania badań technicznych torów i rozjazdów, jak również nie usuwania w terminie usterek stwierdzonych podczas oględzin i badań technicznych nawierzchni kolejowej.

(...)Podczas wyrywkowych kontroli w rejonach o zwiększonej w 1988 roku awaryjności, stwierdzono szereg zaniedbań w zakresie wykonawstwa i nadzoru, w tym m.in.

- pomiary torów często przeterminowane

- przy pomiarach rozjazdów nie są precyzowane terminy usuwania usterek

- dokumentacja toru bezstykowego niepełna, wykresy nieaktualne o wykonane roboty i pęknięcia szyn

- odbiory robót naprawy głównej torów dokonywane są z opóźnieniem oraz nie dokonuje się odbioru napraw bieżących"

Prokuratorskie śledztwo w sprawie katastrofy eszelonu umorzono 28 grudnia 1988 roku. W wielostronicowym podsumowaniu śledztwa i uzasadnieniu o jego umorzeniu, przygotowanym przez prokuratora Zbigniewa Pawlaka czytamy:

"Biorąc pod uwagę przedstawione wyżej ustalenia, śledztwo w tej sprawie należało umorzyć, wobec braku dostatecznych dowodów zaistnienia przestępstwa"

W Pile powstaje film dokumentalny na temat zdarzeń sprzed 32 lat. Jego autor - Piotr Chamczyk, premierę zapowiedział na maj przyszłego roku - w 33. rocznicę katastrofy.

Opracowanie: Nicole Makarewicz

Źródło: RMF FM

https://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-jedyne-zdjecie-cz-2-katastrofa-wojskowego-eszelonu-w-pile,nId,4741420#crp_state=1

***

Jeden taki przypadek był w Japonii. Drugi w Pile...

Był czwartek, 19 maja 1988 roku. O godzinie 5.43 na południowej stronie dworca PKP w Pile zatrzymał się pociąg ze składem wojskowym, jadący z jednostki łączności w Wałbrzychu na poligon koło Okonka. Czterdzieści wagonów, sprzęt, ludzie – w sumie 1163 tony. Postój na stacji w Pile trwał niecałe dwie godziny. Kolejarze dokonali oględzin składu. Przeprowadzili uproszczoną próbę hamulca. Rutynowe działania związane z przyjęciem, a potem odprawieniem pociągu na trasę. Przed odjazdem żołnierze zjedli śniadanie. Potem większość z nich ponownie położyła się na prycze. Rozjazd Lokomotywę prowadził maszynista Bogdan M. z pomocnikiem Eugeniuszem W. Trasa przejazdu eszelonu – z toru 10 na 109 i dalej na Szczecinek – przebiegała skosem w poprzek stacji. O godzinie 7.26 maszynista odebrał od kierujących ruchem sygnał: droga wolna. Kilkadziesiąt sekund później uruchomił silniki ,,Rumuna’’. Na ten czas manewry innych pociągów na obszarze węzła zostały wstrzymane. O godzinie 7.30 eszelon ruszył. Po przejechaniu około trzystu metrów nagle zahamował. Obsługa zauważyła źle ułożoną zwrotnicę, kierunek jazdy był niezgodny z planowanym. Po chwili zwrotnica została przełożona i skład podążał już właściwym torem. Mniej więcej dwie minuty później pociąg wjechał na rozjazd krzyżowy. Dziewiętnasty wagon ze środka składu wyskoczył z szyn, najechał kołami na iglicę sąsiedniego rozjazdu i przestawił kierunek jazdy reszty wagonów na tor 110. Od tej chwili lokomotywa ciągnęła osiemnaście wagonów po torze 109 (towarowe z lekkim sprzętem wojskowym oraz jeden osobowy), a pozostałe po torze 110 (towarowe, m.in. z żołnierzami). Wykolejony wagon dziewiętnasty toczył się po podkładach szyn. Uderzył w latarnię, zniszczył semafor, rozwalił koziołki przy rozjeździe. W tym samym czasie na torze 110 stał zestaw wagonów z cegłą i betonowymi kręgami (miały posłużyć do budowy mostu). Wagon dziewiętnasty uderzył w niego prawym bokiem i wzniósł się niemal pionowo w górę. Na niego najechały następne. Nieświadomi niczego maszyniści jeszcze przez jakiś czas prowadzili lokomotywę. Dopiero gdy zerwały się urządzenia ciągłowe i sprzęgi powietrzne, spostrzegli spadający poziom ciśnienia w przewodzie hamulcowym. Zatrzymali pociąg kilkaset metrów dalej. Huk O godzinie 7.36 dyżurni z nastawni K11 usłyszeli potężny huk. Z okna zauważyli piętrzące się wagony i tumany kurzu. Zadzwonili na pogotowie ratunkowe i powiadomili komisariat kolejowy MO. - Tamtego dnia – opowiada Tadeusz Wiernowolski, kierowca karetki pogotowia – przyszedłem na pierwszą zmianę, miałem jechać do Poznania. Krótko potem w dyspozytorni odebrano telefon: katastrofa na stacji kolejowej, przyślijcie jak najwięcej karetek. Szczęśliwie byli jeszcze chłopaki z nocnej zmiany. Tego widoku na stacji nigdy nie zapomnę. Żołnierze jechali w wagonach towarowych ze ścianami z desek. Te deski łupały się w szczapy, robiły się z nich ostre dzidy, wielu się na nie nadziało. - Siła uderzenia była tak wielka, że ludzie wylatywali przez te dechy na zewnątrz. Z pękniętą podstawą czaszki, złamanym kręgosłupem... – wspomina Stanisław Szymczak, który wówczas nadzorował postępowanie prokuratorskie.

Doktor Janina Kasprzak dowodziła erką marki Nysa: - Wówczas było jeszcze sporo karetek zakładowych. To ułatwiało akcję. Od strony medycznej przeprowadzono ją bardzo sprawnie. Tadeusz Wiernowolski: - Zrobiłem wtedy trzy kursy. Pierwszy poszkodowany miał urwaną rękę, wisiała na pasku skóry. Drugiego doniesiono mi do karetki na pałatce: z dziurą w brzuchu i ranami głowy. Trzeci miał zewnętrzne obrażenia, pamiętam, że był bardzo przerażony. Szpital Na kierowanym przez doktor Leokadię Rosochacką oddziale intensywnej terapii pilskiego szpitala (jeszcze ,,starego’’) przygotowano naprędce miejsca dla ofiar katastrofy. Grzegorz Wrona, obecnie zastępca dyrektora ds. lecznictwa Szpitala Specjalistycznego w Pile, był wówczas na oddziale asystentem: - To było dla pogotowia i szpitala olbrzymie doświadczenie. Specyfika tego wypadku polegała na tym, że strefa zmiażdżenia była ograniczona, a ilość osób rannych niewspółmiernie niska w stosunku do zmarłych. Niewątpliwym sukcesem było to, że bardzo szybko potrafiliśmy przenieść katastrofę z dworca do szpitala. Czy popełniono błędy? Wiadomo, że zawsze najważniejsze są pierwsze minuty. A tu były one związane z ogólną paniką. Działano pod presją – na nosze i odjazd do szpitala! Dziś ludzie potrafią wskazać, gdzie interwencja lekarza jest najbardziej konieczna. Wtedy jeszcze takiej świadomości nie było. O godzinie 8.10 w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym przebywali już wszyscy najciężej poszkodowani. Dwadzieścia pięć minut później pierwszemu z nich podana została narkoza. Zespół chirurgów przystąpił do operacji. Doktor Wrona: - Co najmniej dwóch żołnierzy trafiło do szpitala z bronią. Pamiętam, że jeden z nich został poddany amputacji kończyny dolnej. Nie bardzo wiedziałem, co z tą bronią zrobić, obawiałem się, że może się dostać w niepowołane ręce. Prokurator Szymczak: - Helikopterem przyleciało trzech generałów. Wyp... ich, żeby nie przeszkadzali. Później okazało się, że w tym wielkim rumowisku zaginęły dwa kałachy. A że w wojsku musi się wszystko zgadzać, więc ci biedni podchorążowie musieli wszystko przesypywać jeszcze raz. Aż znaleźli. Rozpoznanie Na miejscu katastrofy zginęło sześciu żołnierzy. Dwóch zmarło na izbie przyjęć, tuż po przywiezieniu do szpitala. Dwóch kolejnych, na skutek rozległych obrażeń wielonarządowych, na sali operacyjnej. Szesnastu rannych po opatrzeniu zostało przewiezionych do szpitala wojskowego. - Strasznie to przeżyłem – mówi Lech Forecki, wówczas najmłodszy z prokuratorów badających przyczyny katastrofy. – Widok był potworny... Przeprowadziłem pierwszą część oględzin trasy, potem przyjechało dwóch prokuratorów wojewódzkich, a mnie posłano do prosektorium, bym uczestniczył w sekcji zwłok. Ciała żołnierzy, często ich strzępy, leżały na posadzce. Nazajutrz rodziny miały się zgłosić na ich rozpoznanie. Zadzwoniłem do generała Siluka o dostarczenie nowych mundurów do ubrania zwłok. Wróciłem do domu dopiero następnego dnia nad ranem. Stanąłem w kuchni i płakałem jak dziecko. Prokurator Szymczak: - Pamiętam lekarza w stopniu majora, młody człowiek. Tego dnia całkowicie osiwiał. Przypadek Przyczyny katastrofy na stacji kolejowej w Pile badała specjalna komisja. Ustaliła, że cztery wykolejone wagony przeszły niedawno naprawy okresowe. Stan torowiska był w normie. Ostatnie badania nawierzchni torów wykonano 14 kwietnia 1988 roku, usterki usunięto 9 maja. System zwrotnic działał prawidłowo. Nikt z zewnątrz nie mógł zmienić układu ruchu na rozjazdach bez zerwania plomb zabezpieczających urządzenia automatyczne – te były nienaruszone. Odprawę pociągu na stacji Pile – a wcześniej również w Chodzieży – przeprowadzono prawidłowo. Maszyniści i pracownicy nastawni byli trzeźwi. Wykluczono ludzką pomyłkę. - Mamy do czynienia ze skomplikowaną przyczyną natury technicznej – mówił kilka dni po katastrofie Marek Wrzosiński, zastępca dyrektora Pomorskiej DOKP. – Dodam, trudną do ustalenia w stu procentach. To specyfika rodzaju zjawisk zachodzących na styku ,,koło – szyna’’. Być może – dywagowano – nie doszłoby do tragedii, gdyby wykolejony wagon dziewiętnasty był obciążony towarem, a nie ludźmi – miałby wtedy większy ciężar i bardzo prawdopodobne, że jego masa przygniotłaby silniej koło do główki szyny i nie nastąpiłby przeskok na krzyżownicy. Stanisław Szymczak: - Taki przypadek zdarza się raz na kilka milionów. Z tego, co wiem, jeden był w Japonii, drugi w Pile. Zbigniew Pawlak, wówczas w ekipie prokuratorów, dziś prowadzi kancelarie radcowskie w Trzciance i Poznaniu: - To była za czasów województwa pilskiego największa katastrofa lądowa, jeśli chodzi o liczbę ofiar. Powołano specjalną komisję, złożoną z dyrektora DOKP Szczecin, przedstawicieli MON, ministerstwa komunikacji, prokuratury generalnej. Uczestniczyłem w dwóch takich spotkaniach w Warszawie. Chodziło o wypracowanie wniosków, by uniknąć tego typu zdarzeń w przyszłości. Stanisław Szymczak: - Znak tamtych czasów: kadra oficerska jechała w wagonie osobowym, reszta w bydlęcych, gdzie nie było nawet hamulca bezpieczeństwa. Maszynista nie miał żadnego sygnału, że coś się dzieje. Dopiero potem to zmieniono. Postępowanie zostało umorzone z braku cech przestępstwa. Jeszcze po południu tego samego dnia, w którym zdarzyła się katastrofa – na rozkaz zwierzchnia sił zbrojnych gen. Wojciecha Jaruzelskiego - eszelon wyruszył w dalszą drogę.

Mariusz Szalbierz PS. Maszynista Bogdan M. powrócił jeszcze na krótko do pracy na PKP. Na rencie przez jakiś czas prowadził zakład naprawy rowerów. Nie żyje od ok. 10 lat. Wdowa po nim wyszła ponownie za mąż, na temat katastrofy nie chciała rozmawiać. Ostatecznie na rozmowę nie zgodził się też ówczesny naczelnik stacji PKP w Pile. – Nie chcę odnawiać w sobie tego zdarzenia – tłumaczył.

Po katastrofie na pilskiej stacji PKP, Ministerstwo Obrony Narodowej wydało oficjalny komunikat. Podało w nim, że podczas pełnienia służby na żołnierskim posterunku zginęli: st. chor. Walery Grygorowicz (rocznik 1956), chor. Krzysztof Siuda (rocznik 1963), st. sierż. Andrzej Maniak (rocznik 1955), st. szer. Mirosław Brodzikowski (rocznik 1966), st. szer. Andrzej Jordan (rocznik 1968), st. szer. Marek Pacek (rocznik 1966), szer. Tadeusz Jakobczyk (rocznik 1966), szer. Jerzy Rosik (rocznik 1967), szer. Robert Skrzypczak (rocznik 1967), szer. Artur Szyszka (rocznik 1964). Rodzinom żołnierzy wyrazy szczerego współczucia przekazali zwierzchnik sił zbrojnych PRL gen. armii Wojciech Jaruzelski, minister obrony narodowej gen. armii Florian Siwicki oraz Rada Wojskowa MON.

http://www.dzienniknowy.pl/aktualnosci/pokaz/1445.dhtml

Link:

https://forum.odkrywca.pl/topic/701117-katastrofa-eszelonu-w-pile-w-1988-r/

Katastrofa kolejowa w Pile

Ofiary:

st. chor. Walery Grygorowicz (lat 32)

chor. Krzysztof Siuda (lat 25)

st. sierż. Andrzej Maniak (lat 33)

st. szer. Mirosław Brodzikowski (lat 22)

st. szer. Andrzej Jordan (lat 20)

st. szer. Marek Pacek (lat 22)

szer. Tadeusz Jakowczyk (lat 22)

szer. Jerzy Rosik (lat 21)

szer. Robert Skrzypczak (lat 21)

szer. Artur Szyszka (lat 24)[2]

link: https://pl.wikipedia.org/wiki/Katastrofa_kolejowa_w_Pile

***

FOTO: Jedyne zdjęcie. Mijają 32 lata od katastrofy pociągu wojskowego w Pile

 

Autor: Mateusz Chłystun

Niedziela, 7 czerwca 2020 (1044)

Opracowanie: Nicole Makarewicz

Opracowanie: Joanna Potocka

Źródło: RMF FM

Link: https://www.rmf24.pl/news-jedyne-zdjecie-mijaja-32-lata-od-katastrofy-pociagu-wojskowe,nId,4538024#crp_state=1

Czytaj więcej:

Link: https://www.rmf24.pl/fakty/polska/news-jedyne-zdjecie-cz-2-katastrofa-wojskowego-eszelonu-w-pile,nId,4741420#crp_state=1

 

 

 

 

 

 

 

drodzy-mali-artysci Drodzy Mali Artyści! Witajcie! Legenda o powstaniu Piły ze zbioru „Zaklęta w kamień – podania, legendy i baśnie z powiatu pilskiego”, autorstwa...
40-rocznica-porwania-i-meczenskiej-smierci-bl-ks-jerzego-popieluszki    "Solidarność to jedność serc, umysłów i rąk zakorzenionych w ideałach, które są zdolne przemieniać świat". Bł. ks. Jerzy Popiełuszki ...
kolorowanka-legenda-o-powstaniu-pily    Zaproszenie Legenda o powstaniu Piły ze zbioru „Zaklęta w kamień – podania, legendy i baśnie z powiatu pilskiego”, autorstwa Krystyny i...
spolecznego-komitetu-budowy-masztu   W imieniu Społecznego Komitetu budowy masztu z flagą Polski w Pile przy rondzie NSZZ Solidarności, dziękujemy za wpłaty pieniędzy na portal...
razem-postawmy-masz-z-polska-flaga   Szanowni Państwo, Obelisk przy rondzie NSZZ Solidarność jest łatwo pomijany - mało kto wie, że tam jest i w jakich okolicznościach powstał....
poszukiwany-tlumacz-do-wydania-ksiazki-pt-historia-gminy-zydowskiej-w-schonlanke   Poszukiwany tłumacz, tłumaczka w ramach wolontariatu do przetłumaczenia i wydania książki pt. Historia gminy żydowskiej w Schonlanke: 1736-1940,...
rocznica-katastrofy-kolejowej-w-pile   Rocznica katastrofy kolejowej w Pile Zarząd Rejonowy Związku Żołnierzy Wojska Polskiego w Pile Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych...
druga-debata-prezydencka   Zadaj pytanie kandydatom na Prezydenta Piły.  Zapraszamy do udziału w debacie w Pile. Niech nasz wybór będzie świadomy. Poznajcie...
gwda-operacja-czysta-rzeka Gwda - operacja czysta rzeka. Piła 2024. Zapraszamy Mieszkańców Piły do społecznej akcji sprzątania brzegów rzeki Gwdy oraz terenów leśnych...
bronimy-parowozowni-w-pile  Bronimy Parowozowni w Pile! W ostatnich dniach pojawiły się informację, że pilski Okrąglak przejdzie na własność Gminy Piła. Jak poinformowała...
debata-prezydencka-w-pile  Zapraszamy do udziału w przedwyborczej debacie prezydenckiej w Pile.   Społeczna debata prezydencka w Pile odbędzie się w dniu 28 marca...
dolacz-do-akcji-sprzatanie-swiata    Piła, Jezioro Piaszczyste i okoliczne lasy! W dniu 3 marca 2024 roku odbył się Bieg Tropem Wilczym, którego trasa biegła lasami przy...
20-dni-w-mariupolu-w-2-rocznice-agresji-na-ukraine   20 dni w Mariupolu - w 2. rocznicę agresji na Ukrainę Zapraszamy na przedpremierowy pokaz filmu pt. 20 dni w Mariupolu, reż. Mstyslav...
42-rocznica-wprowadzenia-stanu-wojennego-w-polsce    Zapraszamy na uroczystości upamiętniające 42 rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.   13 grudnia 2023 roku (środa) -...
siec-forum-dialogu  Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA przystąpiło do Sieć Forum Dialogu. Sieć osób połączonych głębokim zaangażowaniem we wspólną...
116-rocznicy-urodzin-swietej-pamieci-siostry-anny-tekli-budnowskiej   W imieniu organizatorów i patronów honorowych zapraszamy na uroczystość 116 rocznicy urodzin Świętej Pamięci Siostry Anny Tekli Budnowskiej,...
gdziekolwiek-cie-posla-pojdziesz      "Gdziekolwiek cię poślą, pójdziesz…"   - wystawa poświęcona kapelanom wojskowym ofiarom zbrodni...
siostry-franciszkanki-rodziny-maryi    Mamy zaszczyt zaprosić na uroczyste otwarcie wystawy pt. „Siostry, […] matkami żydowskich dzieci. Siostry Franciszkanki Rodziny Maryi...
rozliczmy-zbrodnie-wojenne-w-ukrainie   Sprawiedliwość dla ofiar wojny. Rozliczmy zbrodnie wojenne w Ukrainie! Prawnicy walczą o sprawiedliwość.Project Sunflowers.   Zapraszamy...
rezim-lukaszenki   Niezależne związki zawodowe w Białorusi są traktowane przez reżim Łukaszenki jako zagrożenie dla tamtejszej dyktatury. Przed sfałszowanymi...
film-pt-matusia    Zapraszamy na pokaz filmu pt. „Matusia” – fabularyzowany film dokumentalny, produkcji Instytutu Pamięci Narodowej oraz wystawy pt....
podaruj-swiateczna-paczke-osobie-bezdomnej   Podaruj Świąteczną paczkę Osobie bezdomnej. Wigilia Bożego Narodzenia w Pile. Kiedy: 24 grudnia 2022 roku, godz. 12.oo. Gdzie: Piła, plac...
historia-polski-w-formie-rapowanej-niezwykla-plyta-od-stryju   Pochodzący z Piły raper Stryju stworzył nietypową płytę, na której opowiada całą historię Polski… rapując.Historia Polski w formie rapowanej....
wigilia-dla-osob-bezdomnych-i-samotnych-w-pile   Wigilia dla Osób bezdomnych i samotnych w Pile! Zapraszamy do współpracy przy organizacji Wigilii Bożego Narodzenia dla Osób...
agata-urbanska-kalendarza-kurza-chata-na-2023-rok   Pani Agata Urbańska - kalendarza Kurza Chata na 2023 rok. Wykonany z ukłonem w stronę matki natury - drukowany na papierze z odzysku....
historia-zydow-w-pile-wystawa-fotografii  Historia Żydów w Pile – wystawa.   Salezjańska Szkoła im. Jana Pawła II w Pile oraz Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA,...
przemyslowy-chow-zwierzat-a-srodowisko-raport    Przemysłowy chów zwierząt a środowisko Polski Klub Ekologiczny Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA zapraszają do...
w-starym-kinie      Zapraszamy na spotkanie pt. „W Starym Kinie”którego gościem będzie dr Stanisław Janicki Prowadzenie: dr Wiesław Kot 29...
wymagania-weterynaryjne-dla-prowadzenia-schronisk-dla-zwierzat Szanowni Państwo!   Zapraszamy na spotkanie z Panem Wojciechem Kurkowskim, pełnomocnikiem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do Spraw...
chcesz-zostac-dziennikarzem   Chcesz zostać lokalnym dziennikarzem czasopisma EFFATA? Chcesz pisać o ważnych sprawach z naszej okolicy, aktualności, wiadomości, wywiady i...
w-czasach-kiedy-na-wielka-skale-wycina-sie-w-pile-drzewa     W czasach kiedy na wielką skalę wycina się w Pile drzewa, proszę zgłaszać drzewa jako pomnik przyrody - ratujmy drzewa dla przyszłych...
modlitwa-o-dar-pokoju   Zapraszamy Mieszkańców Piły do wspólnej modlitwy o POKÓJ.   Kiedy: 27 lutego 2022, g. 20.oo Miejsce: Piła, Pl. Zwycięstwa, przy pomniku...
nie-dla-likwidacji-centrum-tarczy-w-pile      Pani Maria Kubica Przewodnicząca Rady Miasta Radna   Biuro Rady Miasta Piły pl. Staszica 10, 64-920 Piła e-mail:...
walne-zebranie-stowarzyszenia-inicjatyw-spolecznych-effata-w-pile       KRAJOWY REJESTR SĄDOWYStan na dzień 09.11.2021 godz. 12:42:28Numer KRS: 0000162787 Informacja odpowiadająca odpisowi...
40-rocznica-wprowadzenia-stanu-wojennego-1981-2021        Śladami stanu wojennego 40. rocznica pamięci o zamordowanych i prześladowanych w stanie...
28-akcja-sprzatanie-swiata-w-pile     Akcja sprzątanie świata w Pile. RAPORT z akcji w liczbach. J   W tym roku posprzątaliśmy okolicę Zalewu koszyckiego oraz...
cztery-pory-milowania-koncert-w-pile   Cztery Pory Miłowania - koncert w Pile! :) Pub ClassicPiła, 17 września 2021, godz. 20.oo Wstęp wolny. Zaprasza Pani Wioletta Lesińska, Pub...
spotkanie-z-pania-maria-staniszewska    Zapraszamy na spotkanie z Panią Marią Staniszewską, Prezeską Polskiego Klubu Ekologicznego (PKE). Spotkanie odbędzie się w dniu 16...
zakleta-w-kamien   Zapraszamy na promocję książki Zbigniewa Noski, pt. „Zaklęta w kamień".   W imieniu autorów i wydawcy mamy zaszczyt zaprosić Państwa na...
nie-dla-likwidacji-tarczy      Pan Piotr GłowskiPrezydent Miasta PiłyUrząd Miasta PiłyPlac Staszica 10, 64-920 Piłae-mail: prezydent@um.pila.pl   Pani...
historia-zydow-w-pile-wystawa       Zapraszamy na otwarcie wystawy fotografii pt.: Historia Żydów w Pile. „History of the Jewish Community of Schneidemühl - 1641...
nie-zapomnijcie-tamtych-dni   Zapraszamy na pokaz fotografii Ryszarda Janickiego   Nie zapomnijcie tamtych dni   40 rocznica podpisania porozumienia w Gdańsku...
przyjaciele-zwierzat     Program pt. "Przyjaciele Zwierząt w Powiecie Pilskim" Program adresowany jest do mieszkańców Powiatu Pilskiego, którego celem...
problemy-w-schronisku-w-pile   Projekt wstępny – do dyskusji – do zbiorowej pracy – Przyjaciele zwierząt w Pile. Wstępne zbiorcze zestawienie problemów jakie są obecnie w...
bank-karmy-dla-bezdomnych-zwierzat-w-pile   Bank karmy dla bezdomnych zwierząt w Pile.   Projekt non - profit, dotyczący bezpłatnej dystrybucji karmy dla bezdomnych psów i kotów...
warsztaty-fotograficzno-dokumentalne   19 czerwca 2020 Warsztaty fotograficzno-dokumentalne, Piła, lipiec 2020   Zapraszamy do udziału w warsztatach fotograficznych dla...
zapomniane-historie-film-autorstwa-zbyslawa-kaczmarka   Powstał film, zrealizowany przez Pana Zbysława Kaczmarka w TVP3 Poznań o życiu Siostry Anny Budnowskiej urodzonej zakonnicy z...
nie-bedzie-lak-kwietnych-w-pile Nie będzie łąk kwietnych w Pile!   Co z łąkami kwietnymi w Pile? - Pan Piotr Głowski, prezydent Miasta Piły wycofuje się ze wcześniejszych...
pokaz-filmow-z-festiwalu-niepokorni-niezlomni-wykleci     NSZZ „Solidarność” Starostwo Powiatowe w Pile I Liceum Ogólnokształcące w Pile Stowarzyszenia EFFATA   zapraszają na...
140-lat-linii-kolejowej-poznan-pila   140 lat linii kolejowej Poznań - Piła.   Zapraszamy na promocję książki (albumu) pt. 140 lat linii kolejowej Poznań – Piła, autorstwa...
odsloniecie-tablicy-przy-cmentarzu-jenieckim-w-leszkowie     Towarzystwo Miłośników Miasta Piły Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych EFFATA Firma Interlok i Agencja Cameleon zapraszają na...
30-100-pl-30-lat-wolnosci   Piotr Wójcik 30/100_PL. 30 lat wolności   Rodzinna pamięć, indywidualne losy, różnorodne miejsca zamieszkania bohaterów układają się w...
1989-musimy-wygrac   Wystawa fotografii, pt. „1989. Musimy wygrać!”,  Jarosława Macieja Goliszewskiego.   Wystawa „1989. Musimy wygrać!”....
8883-oo-zlotych-dla-angeli-nygi  8883,oo złotych dla ANGELI NYGI :)   Fundacja 1 % Dobra oraz Agencja Reklamy OPUS Pana Pawła Ładzińskiego zebrała kwotę...
laki-kwietne-w-pile   Pan Piotr Głowski Prezydent Miasta Piły Urząd Miasta Piły Plac S. Staszica 10, 64-920 Piła Tel. 67 212 62 10 e-mail:...
historia-zydow-w-ujsciu   Ujski Dom KulturyStowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATAZwiązek Gmin Wyznaniowych ŻydowskichBiuro Filii w Poznaniu zapraszają na otwarcie...
dla-angeli-nygi  Galeria 1 % dobra  Zdarzyło się nad Gwdą – dyskretna ulotność krajobrazu.   Kup zdjęcie i pomóż Angeli pokonać chorobę!...
macierzynstwo   Odsłonięcie pomnika pt. „Macierzyństwo – Rodzina”     Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA NSZZ SOLIDARNOŚĆ w...
cmentarz-jeniecki-w-pile Pomóż zbudować nową tablicę informacyjną na cmentarzu jenieckim w Pile-Leszkowie    Prosimy o wsparcie wykonania i zamontowanie nowej...
zdarzylo-sie-nad-gwda  Zdarzyło się nad Gwdą – dyskretna ulotność krajobrazu   Wystawa fotografii Piotra Grzesia i Krzysztofa Tollasa, poświęcona walorom...
dobre-bo-dobre-w-pile-pomoc-dla-angeli-nyga   DOBRE BO DOBRE w Pile J POMOC dla Angeli Nyga J   Zapraszamy na koncert DOBRE BO DOBRE. Kiedy: 30 maja (czwartek) 2019, g. 20.oo Gdzie:...
no-more-chernobyls   No more Chernobyls   Zapraszamy na otwarcie wystawy fotografii oraz promocję książki pt. CZARNOBYL INSTRUKCJE PRZETRWANIA - KATE...
oswiadczenie   Oświadczenie w kwestii Apelu w sprawie obserwacji i rozwiązania VI Pilskiego Marszu Pamięci Żołnierzy Wyklętych – opublikowanego w dniu 27...
znaki-dobra-2019   REGULAMIN KONKURSU DZIENNIKARSKIEGO ZNAKI DOBRA 2019   1. Organizator    Głównym organizatorem konkursu jest Stowarzyszenie...
pilski-informator-kulturalny-pik   Witamy na stronie internetowego czasopisma pt. Pilski Informator Kulturalny. Pilski Informator Kulturalny dostępny jest pod...
fundacja-1-dobra   Fundacja 1% Dobra to niezależna organizacja typu non-profit.   Misją Fundacji 1% Dobra jest tworzenie szans i możliwości na poprawę życia...
aleksandra-bogdan-tomik-niepodlegla     MOJE WIERSZE   Aleksandra Bogdan z domu Snadna Niepodległa     TOMIK w pliku PDF jest dostępny pod...
52-swiatowy-dzien-pokoju   O podejmowanie zdecydowanych działań na rzecz pokoju zaapelował Ojciec Święty. 1 stycznia 2019 roku 52. Światowy Dzień Pokoju. Jego hasło...
bol-egzystencji           Ból egzystencji Rahma Ali, palestynka z Jerozolimy   Urodziłam się w palestyńskim obozie dla...
1oo-lat-wolnosci Organizatorzy: Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA Towarzystwo Miłośników Miasta Piły Starostwo Powiatowe w Pile Młodzieżowy Dom Kultury w...
stoimy-tutaj-razem-w-celu-zachowania-pamieci-zydow-z-pily  foto: Przemysław Grabiński - Życie Piły     Stoimy tutaj razem w celu zachowania pamięci Żydów z Piły. Nie możemy zmienić...
macierzynstwo-rodzina     W imieniu Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych EFFATA i Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego SOLIDARNOŚĆ w Pile oraz...
sprzatanie-swiata-w-pile   Sprzątanie świata w Pile :) razem z jej inicjatorką Mirą Stanisławską - Meysztowicz :) Zróbmy w Pile porządek! :)   Piła, 8...
80-rocznica-spalenia-synagogi-w-pile     80. rocznica spalenia przez Niemców Synagogi w Pile   Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA Poznańska Filia Związku Gmin...
wielkopolska-jakiej-nie-znamy    Organizatorzy Konkursu: Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w...
list-otwarty-dotyczacy-wycinek-drzew-w-pile List otwarty dotyczący wycinek drzew w PilePiła – sierpień 2018 Szanowni decydenci, wykonawcy, mieszkańcy! Miasto jest delikatnym organizmem, w którym...
od-b-do-a-opowiesc-o-przyrodzie   Wernisaż wystawy fotografii pt. od B do A, opowieść o przyrodzie. Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury Galeria Spichlerz "Wacek"Stowarzyszenie...
nagroda-publicznosci   „Wielkopolska, jakiej NIE znamy” - konkurs fotograficzny.   Nagroda publiczności! J   Proszę ze wszystkich zamieszczonych zdjęć...
tekla-anna-budnowska   Rodziny Budnowskich i Kabatów Towarzystwo Miłośników Miasta Piły Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA Zgromadzenie Sióstr...
pani-doktor-dorota-suminska-w-pile   Pani doktor Dorota Sumińska w Pile J   Lekarz weterynarii z wykształcenia, współpracownik Najwyższej Izby Kontroli, z zamiłowania...
noc-muzeow-w-bialosliwiu   Gminny Ośrodek Kultury w Białośliwiu oraz Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA w ramach I NOCY MUZEÓW zapraszają na promocję książki oraz...
czy-w-nowej-wsi-ujskiej-moze-dzialac-ferma-trzody-chlewnej   Czy w Nowej Wsi Ujskiej może działać ferma trzody chlewnej?   Dzisiaj na zaproszenie Rady Sołeckiej Nowej Wsi Ujskiej oraz Stowarzyszenia...
ferma-trzody-chlewnej Czy w Nowej Wsi Ujskiej może działać ferma trzody chlewnej?   Rada Sołecka Nowej Wsi Ujskiej Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych...
pan-profesor-pawel-spiewak-w-pile     Pan Profesor Paweł Śpiewak w Pile! J   Biblioteka w Pile zaprasza na spotkanie z Panem Profesorem Pawłem...
oswiadczenie-w-sprawie-pana-zenona-jazdzewskiegoeffata... zapamiętajcie dobrze effata.... otwórzcie wasze serca i umysły na dobro i...
schronisko-w-pile Czy współczesne schroniska dla zwierząt spełniają swoją rolę? Czy są azylem dla nieszczęśliwych istot, czy sposobem na biznes? Do jakich czynów może...
pt-1-dobra     pt. 1 % dobra :)     Zapraszamy do udziału w festiwalu pt. 1 % dobra :) Trudno jest wybrać jedną ogranizację lub osobę,...
siostra-anna-budnowska-z-pily   Siostra Anna Tekla Budnowska z Piły ze zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, otrzymała pośmiertnie Medal Sprawiedliwi wśród Narodów...
51-swiatowy-dzien-pokoju   ORĘDZIE PAPIEŻA FRANCISZKA NA 51. ŚWIATOWY DZIEŃ POKOJU – 1 STYCZNIA 2018 R. Danie osobom ubiegającym się o azyl, uchodźcom, migrantom i...
wsa-uchyla-decyzje-prezydenta-pily   Wojewódzki Sąd Administracyjny uchyla decyzję Prezydenta Piły       Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu po rozpoznaniu...
scenariusze-lekcji-dla-nauczycieli   Mariusz Frankowski HISTORIA ŻYDÓW W PILE – SCENARIUSZE LEKCJI DLA NAUCZYCIELI PIŁA 2017/5777 Starszym braciom w wierze poświęcam SPIS...
wernisaz-wystawy-fotografii-pt-bialo-czerwona Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATAoraz Autor Marek Lapiszapraszają na wernisaż wystawy fotografii pt. Biało-czerwona 14 grudnia 2017 r., godz....
spotkanie-z-joanna-i-andrzejem-gwiazdami Region Wielkopolska NSZZ "Solidarność"Parafia rzymskokatolicka pw. Świętej Rodziny w PileSalezjańskie Stowarzyszenie Wychowania Młodzieży w PilePilscy...
dolacz-do-maratonu-pisania-listow-w-pile   DOŁĄCZ DO MARATONU PISANIA LISTÓW w Pile! W tym roku podczas Maratonu będziemy pisać listy w sprawie obrońców i obrończyń praw człowieka z 10...
koncert-charytatywny-dla-miry         Koncert charytatywny dla Miry :) Zapraszamy na koncert charytatywny,   który odbędzie się w SALI MIEJSKIEJ...
jedziemy-do-ksiaznicy-pomorskiej-w-szczecinie   Książka i wystawa pod wspólnym tytułem Historia Żydów w Pile zagości w Książnicy Pomorskiej w Szczecinie w dniu 18 grudnia 2017 roku o godz....
ilona-dworak-cousin-w-pile     Witam!   Proszę o przyjęcie zaproszenia do programu pobytu w Pile pani dr Ilony Dworak Cousin - przewodniczącej Towarzystwa...
spalenia-synagogi-w-pile    Rocznica spalenia przez Niemców Synagogi w Pile Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA oraz Grupa Niebanalni Medialni z Zespołu...
wielkopolska-jakiej-nieznamy     „Wielkopolska, jakiej NIEznamy” - konkurs...
happy-olo-pogodna-ballada-o-olku-dobie       Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 w Pile Stowarzyszenie Koneserzy...
otwarcie-wystawy-w-poznaniu   Dzisiaj w Rosz Haszana, Nowy Rok 5778, w siedzibie Gminy Żydowskiej w Poznaniu, odbyło się otwarcie wystawy i promocja książki pod wspólnym...
110-rocznica-remontu-pierwszego-parowozu-w-pile   Patronat honorowy: Pan Marcin Porzucek Poseł na Sejm RP Pan Eligiusz Komarowski Starosta Pilski Pani Maria Bochan Towarzystwo Miłośników...
ksiazka-pt-historia-zydow-w-pile  Książka pt. Historia Gminy Żydowskiej z Piły od roku 1641 do Holokaustu/510 stron, twarda okładka, Wydanie I, czerwiec 2017/   Autor:...
historia-zydow-w-pile          Zapraszamy na promocję książki oraz otwarcie wystawy fotografii pod wspólnym tytułem Historia Żydów w...
rabin-polski-w-pile   W imieniu Eligiusza Komarowskiego Starosty Pilskiego oraz Artura Łazowego, prezesa Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych EFFATA, zapraszamy na...
chrzescijanski-ksztalt-patriotyzmu   Za niedopuszczalne i bałwochwalcze uznać należy wszelkie próby podnoszenia własnego narodu do rangi absolutu, czy też szukanie chrześcijańskiego...
ochrona-przyrody-w-miescie   Ochrona przyrody w mieście Człowiek wydziera przyrodzie coraz więcej przestrzeni i przystosowuje ją do własnych potrzeb. Zwykle tak modyfikuje...
siedem-aniolow   Festiwal Siedem Aniołów Jarocin 2017    Udostępnij tę stronę na Facebooku    Udostępnij tę stronę na...
finisaz-pokonkursowej-wystawy-fotografii   Zbigniew Hoffman Wojewoda Wielkopolski Eligiusz Komarowski Starosta Pilski Artur Łazowy Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych...
raport-nik    Przedstawiamy prezentację pana Andrzeja Aleksandrowicza - dyrektora Delegatury Najwyższej Izby Kontroli, Delegatura w Poznaniu...
jakosc-powietrza      Petycja w sprawie jakości powietrza oraz przygotowania dyrektywy dotyczącej oceny poziomu zapach w środowisku i zarządzania...
bezdomnosci-zwierzat    ZAPROSZENIE na konferencję dotyczącą zapobiegania bezdomności zwierząt oraz sytuacji w schronisku Piła Leszków.   Konferencja...
wystawa-w-szydlowie foto: Krzysztof Bogdanowicz   Dariusz Chrobak Wójt Gminy Szydłowo Grażyna Bednarek  Dyrektor Centrum Upowszechniania Kultury Artur...
jozef-skrzek Koncert Józefa Skrzeka w Pile!   Józef Skrzek dla Kingi Żołędziewskiej, ośmioletniej dziewczynki, która na całym ciele naznaczona jest bliznami...
wystawa-w-wysokiej   Marek Madej Burmistrz Miasta i Gminy Wysoka Czesław Pająk Dyrektor Ośrodka Upowszechniania Kultury w Wysokiej Artur Łazowy...
zmiany-w-ksiegowosci Jakie zmiany w księgowości dla NGO w 2017 roku? autor(ka): Krzysztof Śliwiński, współpr. AG, RK  2017-01-09, 03:04   Pod koniec...
swiatowy-dzien-pokoju-2017   ORĘDZIE OJCA ŚWIĘTEGO FRANCISZKA NA 50. ŚWIATOWY DZIEŃ POKOJU 1 STYCZNIA 2017 ROKU     Wyrzeczenie się przemocy: styl polityki...
swiat-chrystusa  „Świat Chrystusa”.   Patrząc na dzieje świata z perspektywy historyka widać jak na dłoni, że uległ on całkowitej zmianie po tym, gdy...
obywatelski-marsz-dla-pokoju   Obywatelski Marsz dla Pokoju Berlin – Aleppo  #CivilMarchForAleppo Manifest Nadszedł czas, aby działać. Nie możemy już dłużej siedzieć...
laureaci-konkursu-pt-sladami-stanu-wojennego   Laureat konkursu pt. „Śladami STANU WOJENNEGO”. 35 Rocznica Wprowadzenia Stanu Wojennego, 1981 – 2016. Nagroda – Eligiusza Komarowski,...
skladamy-2648-podpisow        Pan Piotr GłowskiPrezydent Miasta Piły Pan Rafał ZdzierelaPrzewodniczący Rady Miasta URZĄD MIASTA PIŁYPlac...
marek-kaminski-w-pile        Marek Kamiński w Pile? Marek Kamiński, ur. 24 marca 1964 w Gdańsku, – polski polarnik, podróżnik, przedsiębiorca. Jako...
35-rocznica-wprowadzenia-stanu-wojennego  Zapraszamy na otwarcie rocznicowej wystawy pt.: NSZZ „Solidarność” i opozycja demokratyczna w Wielkopolsce 1980–1990, przygotowanej przez...
ojciec-leon-w-pile   Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA zaprasza na spotkanie z Ojcem Leonem Knabitem OSB   kiedy: 10 listopad 2016 /czwartek/...
miasteczko-krajenskie Gminny Dom Kultury w Miasteczku Krajeńskim Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA   Zapraszają na otwarcie pokonkursowej wystawy...
maraton-pisania-listow-w-pile   Maraton Pisania Listów w Pile! - szukamy ochotników do współpracy! :)   kontakt:Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych...
nie-dla-cyrku-ze-zwierzetami-w-pile   Nie dla cyrku ze zwierzętami w Pile! Petycja w sprawie wprowadzenia zakazu organizacji przedstawień cyrkowych z wykorzystaniem zwierząt na...
sladami-stanu-wojennego   Śladami STANU WOJENNEGO 35. Rocznica Wprowadzenia Stanu Wojennego 1981 - 2016. Konkurs na pracę pisemną i grafikę /malarstwo,...
lobzenica-wystawa-fotografii   Gminne Centrum Kultury w Łobżenicy Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA   Zapraszają na otwarcie pokonkursowej wystawy...
co-sie-dzieje-rujnuje-w-pile   foto: Barbara Podlecka   Co się dzieje /rujnuje/ w Pile?   Inwestycja pod nazwą: rewitalizacja przestrzeni publicznej w ramach...
jozef-pyrz-prorok "Prorok" Nie żyje , współtwórca polskiego ruchu hipisów W Gawłówku pod Bochnią w wieku 70 lat zmarł Józef Pyrz, współzałożyciel ruchu hipisowskiego w...
w-obronie-zwierzat   Petycja w sprawie złego traktowania zwierząt w schronisku Piła Leszków.   Petycję tę kierujemy do wszystkich osób, którym los zwierząt...
spalarna-odpadow      Czy w Pile planowana jest budowa spalarni odpadów?   Prosimy o udział w konsultacjach społecznych, poprzez wpisy do...
wyrzysk-wystawa-fotografii   Zapraszamy na otwarcie pokonkursowej wystawy fotografii Pt.: „Powiat Pilski, jakiego NIE/znamy”.   Wernisaż: 30 wrzesień 2016, g. 17.00...
zbieramy-opinie   Zbieramy opinie na temat działalności pilskiego schroniska dla zwierząt!   Od kilku tygodni wrze na linii władze schroniska dla...
laudato-si   Laudato Si - widowisko plenerowe   Siedem dni stwarzania świata - ŚWIĘTO. Taniec – Światło – Muzyka - Ogień Ponad 70 aktorów....
wystawa-w-bialosliwiu   Zapraszamy na otwarcie pokonkursowej wystawy fotografii Pt.: „Powiat Pilski, jakiego NIE/znamy”.   16 sierpnia 2016 /wtorek/, godz....
ujscie-wystawa-fotografii   Zapraszamy na otwarcie pokonkursowej wystawy fotografii Pt.: „Powiat Pilski, jakiego NIE/znamy”.   15 lipca 2016 /piątek/, godz....
stan-wojenny-35-rocznica                  35. rocznica wprowadzenia stanu wojennego 1981 –...
zygmunt-selwat    W imieniu Wojewody Wielkopolskiego, Starosty Pilskiego, Towarzystwa Miłośników Miasta Piły oraz Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych...
zaproszenie-na-wystawe   Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA Eligiusz Komarowski – Starosta Pilski   Zapraszają na otwarcie pokonkursowej wystawy Pt.:...
wyniki-konkursu-pt-powiat-pilski-jakiego-nie-znamy        I wszystko stało się jasne!       31 maja 2016 roku odbyło się posiedzenie Komisji...
adam-wajrak   Ujski Dom Kultury Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA zapraszają na spotkanie z Adamem Wajrakiem, który opowie o swojej najnowszej...
poznanski-czerwiec-56   Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA Muzeum Walk Niepodległościowych w Poznaniu NSZZ Solidarność Oddział w Pile oraz honorowy...
konkurs-fotograficzny-powiat-jakiego-nie „Powiat Pilski, jakiego NIE/znamy” - Konkurs fotograficzny.   Celem konkursu jest dzielenie się wrażeniami, spojrzeniem na otaczającą nas...
relacja-z-koncertu-raz-dwa-trzy   6216,20 złotych – taką kwotę uzbierano podczas koncertu zespołu Raz Dwa Trzy, który odbył się w dniu 10 marca 2016 w sali Państwowej Wyższej...
historia-spolecznosci-zydowskiej   Wstęp do: Historia społeczności żydowskiej w Pile - od 1641 roku do Holokaustu Dobre monografie łączą dwie podstawowe cechy. Dają ogólny,...
60-rocznica-poznanskiego-czerwca   W czerwcu będziemy obchodzić 60 rocznicę POZNAŃSKIEGO CZERWCA 1956.   Wystawa prezentowana jest z okazji 60 rocznicy przebiegu...
konkurs-fotograficzny Jeszcze kilka dni i ogłaszamy nowy konkurs fotograficzny pt. „Powiat Pilski, jakiego NIE/znamy”     Celem konkursu jest dzielenie się...
30-rocznica-katastrofy-w-czarnobylu   30 rocznica katastrofy w Czarnobylu Europejski Tydzień dla Przyszłości 30 lat po Czarnobylu i 5 lat po Fukushimie   Zapraszamy 7...
raz-dwa-trzy-koncert     Raz Dwa Trzy     – HOSPICJUM W PILE         Koncert zespołu Raz Dwa Trzy   Koncert...
rachunkowosc-w-ngo Szanowni Państwo! Organizacje Pozarządowe!    W imieniu Błażeja Pardy Posła na Sejm RP oraz Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych EFFATA,...
swiatowy-dzien-pokoju-2016   ORĘDZIE OJCA ŚWIĘTEGO FRANCISZKA Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 2016 1 STYCZNIA 2016 ROKU Przezwycięż obojętność i zyskaj...
aleksander-doba-polski-podroznik   Aleksander Doba - polski podróżnik, kajakarz i odkrywca Zapraszamy na spotkanie w Pile 15 grudnia 2015, godz. 17.00...
maraton-pisania-listow-2015 Bohaterowie Maratonu Pisania Listów 2015   MARATON PISANIA LISTÓW zbliża się wielkimi krokami. W tym roku odbędzie się w dniach 12/13...
13-grudnia-1981   Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie   NSZZ "Solidarność" Oddział w Pile   Parafia Świętej Rodziny w...
masz-glos-masz-wybor Masz Głos, Masz Wybór Ruszyła społeczna kampania informacyjna przed wyborami parlamentarnymi. Jej pomysłodawcą i organizatorem jest koalicja...
solidarnosci-z-uchodzcami Akcja społeczna   Są takie chwile, kiedy trzeba głośno i wyraźnie wypowiedzieć swoje zdanie. Powiedzieć o wartościach, które łączą, a nie dzielą....
pan-wypig   Pan Wypig   - Miałem być fotografem. Dogadałem się ze znajomym, że będę się u niego szkolił. Ale postawiłem warunek: tylko nic nie mów...
miasto-podzielone Miasto podzielone Scenariusz filmowy Klaudia Rogowicz Na podstawie książki Petera Simonsteina Cullmana History of the Jewish Community of...
energetyka-obywatelska Energetyka obywatelska. Modelowe rozwiązania prawne promujące obywatelską własność odnawialnych źródeł energii. Energetyka obywatelska to...
120-lat-temu  120 lat Wyrzyskiej Kolejki Powiatowej 1895-2015       120 lat temu kolejka wąskotorowa wspięła się jarem ze stacji w...
nepal-potrzebuje-naszej-pomocy     3962,64 zł., taką kwotę mieszkańcy Piły zebrali dla nepalczyków, którzy ucierpieli w wyniku trzęsienia ziemi podczas wczorajszego...
rdos-w-poznaniu-w-sprawie-bobra Artur Łazowy - prezesStowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA W związku z Pana wiadomością z 16 kwietnia 2015 r., Regionalny Dyrektor Ochrony...
25-lecie-transformacji W tym roku przypada 25-lecie rozpoczęcia w Polsce transformacji systemowej, pierwszych demokratycznych wyborów do SAMORZĄDU...
cmentarz-zydowski-w-pile Uroczystość odsłonięcia pomnika upamiętniającego XVII-wieczny Cmentarz Żydowski w Pile, będzie miała miejsce w dniu 2 czerwca (wtorek) o godz. 10.00 w...
jadwiga-maria-staniszkis          Historia idei, jako sposób do zrozumienia RosjiZapraszamy na otwarte spotkanie z panią profesor Jadwigą Marią...
koncert-zespolu-reportaz   Koncert zespołu Reportaż14 kwietnia /wtorek/ 2015 r. godz. 19.25   Klub Muzyczny ScenaPiła, al. Piastów...
najdluzsza-w-europie  Powiat pilski posiada najdłuższą w Europie sieć linii kolejowej o rozstawie 600 mm. Dzisiaj mija 120 lat od pierwszego kursu. W 1890 roku...
25-lecie-samorzadu-lokalnego   W tym roku przypada 25-lecie rozpoczęcia w Polsce transformacji systemowej, pierwszych demokratycznych wyborów do SAMORZĄDU LOKALNEGO. Będąc...
dzien-wody 23 marca 2015 roku zapraszamy do obchodów Dnia Wody   Z tej pięknej okazji nasze miasto odwiedzi Ks. Stanisław Jaromi, prezes Ruchu...
ks-jan-kaczkowski-w-pile     Zapraszamy na otwarte spotkanie z ks. dr Janem Kaczkowskim - prezesem Zarządu Puckiego Hospicjum   Termin: 28 kwietnia 2015...
henryk-palczewski-spotkanie   Zapraszamy na spotkanie z twórcą "ARS"2 - Radio Broadcast Henrykiem Palczewskim 3 lutego /wtorek/ 2015 r. godz. 19.oo Klub Muzyczny Scena,...
swieto-stworzenia-swiata   Rekolekcje naukowo - artystyczne Sacrosongu święta stworzenia świata i człowieka pod patronatem św. Jana Pawła II Łódź,  Kościół...
swiatowy-dzien-pokoju   ORĘDZIE OJCA ŚWIĘTEGO FRANCISZKA NA ŚWIATOWY DZIEŃ POKOJU 1 STYCZNIA 2015 ROKU Już nie niewolnicy, lecz bracia 1. Na początku nowego roku,...
swieta-bozego-narodzenia Chwała Bogu, który Dzieckiem do nas przychodzi i pokój ludziom, którzy przyjmują Jego miłość. Radosnych dni świętowania Narodzenia Pańskiego, niosących...
maraton-pisania-listow 270 listów napisali pilanie podczas Maratonu pisania listów Amnesty International.   W Pile w obronie więźniów sumienia i innych osób...
spotkanie-z-jerzym-stepniem Zapraszamy na spotkanie otwarte z panem Jerzym Stępniem   - prezesem Trybunału Konstytucyjnego w latach 2006-2008, sędzią Trybunału...
otwarcie-wystawy-rysunkow-jacka-fedorowicza NSZZ „SOLIDARNOŚĆ” Region Wielkopolska Oddział w Pile Parafia Świętej Rodziny w Pile Instytut Pamięci Narodowej Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych...
masz-glos-masz-wybor-w-pile        W imieniu Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych EFFATA, zapraszam do uczestnictwa w akcji MASZ GŁOS MASZ WYBÓR, której...
wyniki-raportu-biznes-i-samorzad-wzajemne-relacje   Witam!   W ramach akcji społecznej MASZ GŁOS MASZ WYBÓR, planujemy zorganizować w Pile, debatę i przedstawić wyniki raportu BIZNES I...
historia-gminy-zydowskiej-z-pily   Zapraszamy do współpracy przy wydaniu w polskim tłumaczeniu książki pt. „History of the Jewish Community of Schneidemuhl - 1641 to the...
rocznica-obalenia-muru-berlinskiego  rocznica obalenia MURU BERLIŃSKIEGO Witam!   Planuje organizacje wyjazdu do Berlina, w dniach od 7 do 9 listopada 2014 roku /jeden dzień...
podroz-do-pily-dla-upamietnienia-rodziny-piller Podróż do Piły dla upamiętnienia rodziny Piller „Prawdziwie umarli Ci, którzy zostali zapomniani” Żydowskie przysłowie   Wstęp Książeczka ta...
lancuch-ludzi-stop-odkrywceŁańcuch Ludzi – STOP ODKRYWCE!  23 SIERPNIA OŚMIOKILOMETROWY ŁAŃCUCH LUDZI POŁĄCZY SZKOŁĘ PODSTAWOWĄ W GRABICACH (POLSKA) Z KOŚCIOŁEM W KERKWITZ...
niewinne-oko-nie-istnieje   Wojciech Wilczyk NIEWINNE OKO NIE ISTNIEJE Wernisaż: 25.10.2014 /sobota/ godz. 18.00 miejsce: Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w...
kontener-wolnosciKontener Wolności na pilskim deptaku. Wystawa pt. „Polskie Wolności - w rocznicę przemian 1989.   Wystawa odbędzie się w dniach 3/4.08.2014 od...
zapytaj-radnego-co-zrobil-w-twojej-sprawie   zapytaj radnego co zrobił w twojej sprawie http://www.bip.pila.pl/content.php?cms_id=34||menu=p1     Rada...
debata-spoleczna-inicjatywy-razem-1989        Debata społeczna Inicjatywy Razem 1989 – podejmiemy próbę oceny minionego ćwierćwiecza. Zaproszenie do publicznej...
inicjatywa-razem-1989   W związku z przypadającą w 2014 r. 25. rocznicą zwycięstwa obozu „Solidarności” w wyborach 4 czerwca 1989 r., w imieniu INICJATYWY RAZEM 1989...
otwarcie-wystawy-pila-jakiej-nie-znamy  ZAPRASZAMY na otwarcie wystawy „PIŁA, JAKIEJ NIE/ZNAMY”. Foto Grupa Twórcza przy Stowarzyszeniu Inicjatyw Społecznych EFFATA oraz...
wystawa-fotografii-anny-bohdziewicz   Wystawa fotografii Anny Bohdziewicz pt. „1989 – wszystko od nowa”,  – fotografka niezależna z Warszawy, kuratorka wystaw i autorka tekstów...
przeglad-filmow-andrzeja-wajdy   Przegląd filmów Andrzeja Wajdy pt. „DROGI DO WOLNOŚCI”. Każdy seans poprzedzony będzie prelekcją wprowadzającą w tematykę filmu....
drogi-do-wolnosci-inicjatywy-1989W związku z przypadającą w 2014 r. 25. rocznicą zwycięstwa obozu „Solidarności” w wyborach 4 czerwca 1989 r., w imieniu INICJATYWY 1989 oraz...
lightroom-5-obrobka-cyfrowa-fotografiiLightroom 5 – Obróbka cyfrowa fotografii - warsztaty   Piła, 7-8 czerwca 2014   Warsztaty są skierowane nie tylko do osób rozpoczynających...
dolina-noteci-gdy-wisla-krolowa-to-ksiezniczka-notec   W imieniu Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych EFFATA, proszę o przyjęcia zaproszenia do współorganizacji Międzynarodowego DNIA ZIEMI w powiecie...
forum-inicjatyw-pozarzadowych-2014 Forum Inicjatyw Pozarządowych Piła, 8 kwiecień /wtorek/ 2014 Piła, sala sesyjna w Starostwie Powiatowym, al. Niepodległości 33/35   Planowany...
piotr-ikonowicz-w-pilePIOTR  IKONOWICZ 12 kwietnia 2014 w Pile - spotkanie otwarte sala widowiskowa, godz. 12.00 PSM, ul. Sikorskiego 33     Kancelaria...
bitwa-pod-grunwaldem Bitwa pod Grunwaldem  Jana Matejki Zapraszamy do obejrzenia haftowanej repliki obrazu pt. "Bitwa pod Grunwaldem" Jana Matejki. Replika do obejrzenia w...
najlepsza-inicjatywe-spoleczna-za-2013  Czy Wiesz o jakiejś ciekawej inicjatywie społecznej z powiatu pilskiego?   Czy Chcesz, aby dowiedzieli się o niej także inni?   Czy...
pila-jakiej-nie-znamy Foto Grupa Twórcza przy Stowarzyszeniu Inicjatyw Społecznych EFFATA ogłasza Konkurs Fotografii pt.: „PIŁA, JAKIEJ NIE/ZNAMY”. kliknij i ściągnij...
konsultacje-spoleczne pan Grzegorz Idziak   Witam Pana!   Uprzejmie proszę o konsultacje Zarządzenie Nr 964(12)14 Prezydenta Miasta Piły z dnia 13 stycznia 2014 r. w...
another-pink-floyd-w-pile  Another PINK FLOYD oraz B4 Musical Magic zagrają w dniu 30 marca 2014 /niedziela/ o godz. 18.00, bilet: 25pln, Koncert w Pile, Club SEVEN, ul....
filip-springer-wanna-z-kolumnada WANNA Z KOLUMNADĄ reportaż o polskiej przestrzeni Filip Springer   26 luty 2014 rok, g. 18.00 /środa/ Uniwersytet im. Adama Mickiewicza ul....
historia-spolecznosci-zydowskiej-w-pile History of the Jewish Community of Schneidemuhl– 1641 to the Holocaust   Historia społeczności żydowskiej w Pile –od 1641 roku do...
nie-zgadzamy-sie-na-uchwalanie-zlego-prawa   Nie zgadzamy się na uchwalanie złego prawa FOR: L. Balcerowicz i J. Stępień wzywają do sprzeciwu wobec uchwalania złego prawa   Szanowni...
maraton-pisania-listow-ai   W niedzielę 8 grudnia 2013 roku w Pile rusza Maraton Pisania Listów Amnesty International.   Akcja rozpocznie się projekcją filmu dokumentalnego...
smierdzacy-problem-odorow W Polsce brak jest uregulowań prawnych dotyczących ODORÓW /smrodów wywołanych głównie działalnością rolno przemysłową/. Od 1993 roku trwają prace...
pussy-riot-modlitwa-punkaPussy Riot w Pile Film dokumentalny, Rosja, Wielka Brytania 2013 Pussy Riot. Modlitwa punka Piła, 8.12.2013, g. 17.00 – Kino KORAL   weź...
parade-psow-w-pile   Parada na czterech i dwóch nogach   Po raz siódmy mieszkańcy Piły mieli okazję uczestniczyć w paradzie psów - imprezie organizowanej z okazji...
nowy-adres-www-effata-of-pl   Mamy nowy adres internetowy   Zapraszamy do zaglądania   www.effata.of.pl                          
camino-de-santiago-to-droga-dla-kazdego    Camino de Santiago to droga dla każdego.   O tyle niezwykła, że każdy przeżywa ją na inny sposób. Warto przejść te kilometry, żeby zrozumieć coś...
slot-art-festival-2013    O slocie dowiedziałam się już zeszłego roku od mojego wuja Piotra. Niestety nie mogłam wtedy jechać z powodu innego wyjazdu w tym samym...
kurs-przewodnikow-po-pile     Stowarzyszenie EFFATA przygotowuje KURS PRZEWODNIKÓW PO PILE. Szukamy osób chętnych do współpracy!   Kurs przewodników miejskich edycja...
przedstawiamy-kolejnych-bohaterow-spolecznej-akcji-500-dobrych-uczynkow-na-urodziny-pily     Kolejne dobre uczynki dla Piły   Przedstawiamy kolejnych bohaterów społecznej akcji „500 dobrych uczynków na urodziny Piły”. Dzieci z Grupy...
konkurs-fotografii-pt-pila-jakiej-nie-znacieFoto Grupa Twórcza przy Stowarzyszeniu Inicjatyw Społecznych EFFATA ogłasza Konkurs Fotografii pt.: „PIŁA, JAKIEJ NIE/ZNAMY”.   Celem konkursu jest...
wspolnie-na-rzecz-eliminacji-broni-nuklearnej  Jarosław Wałęsa i Jej Wysokość Królowa Jordanii Noor - wspólnie na rzecz eliminacji broni nuklearnej.   W Parlamencie Europejskim odbyła się...
miedzy-niebem-a-ziemia    Galeria PIACHY Foto Grupa Twórcza Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych EFFATA   oraz Autorka   zapraszają na wystawę fotografii   pt.:...
komunizm-la-belle-epoque  Komunizm – la belle époque     Zapraszamy do obejrzenia wystawy plenerowej pt.: Komunizm – la belle époque. Dekada lat siedemdziesiątych XX...
v-konkurs-ekologiczny Z okazji Wielkopolskich Spotkań Gospodarczych witamy Państwa na finale V Konkursu ekologicznym pt. „Międzynarodowy Rok Współpracy w Dziedzinie Wody”,...
500-dobrych-uczynkow-pila  500 dobrych uczynków na 500 lat Piły.   Każdy  może zrobić prezent dla naszego Miasta.   500 dobrych uczynków na urodziny Piły, to społeczna...
sluga-bozy-ks-j-popieluszko     Wystawa pt.: Sługa Boży ks. Jerzy Popiełuszko (1947-1984)  Wystawa przedstawia życie i działalność duszpasterską ks. Jerzego Popiełuszki, jego...
tsa-koncert     Podczas koncertu charytatywnego pt. TSA dla HOSPICJUM, w dniu 26 stycznia 2013, w Klubie BROWAR w Pile na rzecz budowy pilskiego Hospicjum...
wolny-tybet   Wywieś flagę tybetańską u siebie w domu! Działania z okazji rocznicy tybetańskiego powstania narodowego - propozycje działań, informacje, przydatne...
pt-twarze-bezpieki-1944-1990     W imieniu Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Internowanych i Represjonowanych oraz Stowarzyszenia...
program-wizyty-rodziny-piller-w-pile       „Dlaczego nie poznać wszystkich?”   Ludzi można dzielić na wiele sposobów. Są introwertycy i ekstrawertycy, szaleńcy i asekuranci, esteci...
forum-inicjatyw-pozarzadowych       Centrum Informacyjno-Doradcze przy Stowarzyszeniu Inicjatyw Społecznych EFFATA oraz Marian Martenka, przewodniczący Rady Powiatu...
cykl-portretow-amazonki   Cykl portretów AMAZONKI 2011 ukazuje Amazonki, które wygrały z rakiem dzięki pomyślnemu leczeniu, którego nieuniknioną częścią są zabiegi amputacji...
empatia   DZIEŃ BEZ FUTRA – DEMONSTRACJA W WARSZAWIE   Zapraszamy na ogólnopolską demonstrację z okazji Dnia Bez Futra zorganizowaną przez Koalicję na...
inicjatywa-tato-net   Zapraszamy do serwisu http://www.tato.net   Biuletyn w formacie tekstowym publikujemy co kilka tygodni i rozsyłamy e-mailem na adresy osób...
dzialania-godne-uwagi         Protokół z Konkursu „Działania godne uwagi” w Pile, sporządzony w dniu 8 listopada 2012       Organizatorem Konkursu jest Centrum...
ekonomia-spoleczna   Zapraszamy do serwisu   www.ekonomiaspoleczna.pl   Serdecznie zapraszamy i życzymy miłej lektury. Redakcja Portalu...
serwis-edukacji-antykorupcyjnej    zapraszamy na stronie serwisu   www.antykorupcja.edu.pl     Szanowni Państwo,   poniżej przesyłamy przegląd najnowszych informacji, które...
chronmy-klimat      zapraszamy na stronę www.chronmyklimat.pl  O portalu Portal ChronmyKlimat.pl powstał w listopadzie 2008 roku jako projekt Instytutu na...
cyrk-nie-dziekuje   "Gdyby ludzie wiedzieli, co kryje się za kulisami tego kolorowego, cyrkowego świata ze zwierzętami, nigdy więcej nie poszliby do...
czasopismo-effata  Czasopismo EFFATA –pismo wydawane przez Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA. Witamy na stronie internetowego czasopisma EFFATA, poświęconego...

Dodatkowe informacje

Strona powstała dzięki współpracy z Państwową Wyższą Szkołą Zawodową im. St. Staszica w Pile
Copyright EFFATA (2012)